Adrie Boxmeer

Hiermee wordt een langdurige discussie van onderwijsvernieuwing (zie kader) afgerond. Een door de Commissie Eindtermen Accountantsopleiding (CEA) ingestelde stuurgroep onder leiding van Philip Wallage (hoogleraar accountantscontrole aan de VU en de UvA) heeft de afgelopen anderhalf jaar de nieuwe eindtermen opgesteld. Alle reden voor een gesprek met Philip Wallage, Loek Vredevoogd (voorzitter CEA) en Jan-Paul Leerentveld (secretaris CEA).

Eerst de vraag die veel studenten interesseert: wanneer gaan de nieuwe eindtermen in?
Leerentveld: "Op 1 januari 2016. Uiteraard komt er een overgangsregeling. Studenten die overstappen naar de nieuwe eindtermen kunnen dat tot september 2017 zonder verdere deficiënties doen. Die datum geldt ook voor degenen die de postinitiële studie volgen. Iedereen die na september 2019 afstudeert, moet aan de nieuwe eindtermen voldoen. Voor het praktijkexamen kun je nog tot 1 september 2021 volgens de oude eindtermen afstuderen."

Philip Wallage (links) en Loek Vredevoogd: 'De wil tot samenwerken bleek groter dan de wil om zich in discussies te profileren.'

Was het een moeizaam en gevoelig proces, na vier jaar discussie?
Wallage: "Nee, dat viel reuze mee. De wil tot samenwerken bleek groter dan de wil om zich in discussies te profileren. De grootste politieke hobbel was vorig jaar al genomen bij de discussie rond het rapport Vakbekwaamheid Verzekerd."

Wat zijn de belangrijkste vernieuwingen?
Vredevoogd: "Er komen drie verschillende oriëntaties op zowel academisch- als hbo-niveau: assurance, mkb en finance. Voordat de studenten een van de oriëntaties kiezen, volgen ze de zogenaamde common body of knowledge. Dat zijn de basiscompetenties waarover iedereen moet beschikken om zich accountant te kunnen noemen."

Hiertoe behoort ook assurance, terwijl veel hbo-studenten dit in hun toekomstige carrière niet nodig hebben.
Vredevoogd: "Toch vinden wij dat alle studenten over een bepaald niveau aan kennis over assurance moeten beschikken. We hebben geprobeerd een balans te vinden tussen degenen die vonden dat voor toekomstige mkb-accountants assurance helemaal kon worden afgeschaft en degene die vonden dat deze studenten het vak volledig moesten volgen."

Volgens sommigen is de nieuwe basisoriëntatie finance overbodig, want die bestaat al: de opleiding tot registercontroller (RC).
Wallage: "De basisoriëntatie finance is toch echt iets anders dan de RC-opleiding. Wij bieden hierbij namelijk ook een behoorlijk deel assurance aan. Volgens de accountants in business binnen de NBA is kennis over assurance belangrijk, ook al stap je na je studie direct over naar het bedrijfsleven. Daarom zien wij bestaansrecht voor de basisoriëntatie finance, al zal de markt dat uiteindelijk bepalen."

'Kennis over assurance is belangrijk, ook al stap je na je studie direct over naar het bedrijfsleven.'

Er komt een nieuw vak 'gedrag, ethiek en besluitvorming'. Maar bepaald gedrag en ethisch handelen kun je toch niet in een vak leren? Dat zit in je of het zit niet in je.
Wallage: "Uiteraard, het is ook zeker niet onze bedoeling om via de eindtermen een beter soort mens te creëren. Maar kennis over menselijk gedrag, bepaalde ethische vraagstukken en besluitvorming binnen ondernemingen sterkt aankomende accountants bij het nemen van moeilijke beslissingen. Door inzicht in de werking van bepaalde mechanismen kunnen ze beter tot een bewust en afgewogen oordeel komen. Wellicht dat hun professionele houding hierdoor uiteindelijk positief beïnvloed wordt."

ICT zal een veel prominenter deel van de studie vormen. Volgens sommigen kun je daar niet diep genoeg op ingaan, terwijl anderen vinden dat het geen apart vak is maar bij alle vakken aan bod moet komen.
Vredevoogd: "Met dat laatste zijn we het zeer eens. Daarom wordt ICT een van de streams die als een rode draad door de opleiding lopen. De andere twee zijn de maatschappelijke rol van de accountant en corporate governance. Als het goed is komen deze onderwerpen bij vrijwel elk vak aan bod. Hoe diepgaand men ICT wil behandelen, bepaalt elke opleiding zelf. Want de nieuwe eindtermen geven de ondergrens aan wat betreft inhoud en niveau, maar opleidingen zijn vrij om hierin verder te gaan. De nieuwe ondergrens ligt overigens hoger dan bij de huidige eindtermen."

De nieuwe eindtermen kennen drie verschillende beheersingsniveaus. Waarom?
Leerentveld: "Voor elke eindterm is aangegeven op welk niveau die moet worden beheerst. Opleidingen kunnen eindtermen en vakken echter wel op een hoger niveau aanbieden. We hopen dat het tot een zekere profilering leidt en dat studenten bewuster voor een bepaalde opleiding kiezen. Zo hanteert Nyenrode momenteel de ‘robuuste accountant’ als leidraad voor het onderwijsprogramma. Ik kan me voorstellen dat andere opleidingen andere aspecten naar voren zullen brengen."

'Omdat de opleidingen meer vrijheid krijgen, verwachten we dat de studeerbaarheid zal toenemen.'

De afgelopen jaren hebben NBA Young Profs geklaagd over de studeerbaarheid van de opleidingen. Er bleef nauwelijks tijd over voor iets anders. Is daar iets aan gedaan?
Vredevoogd: "De totale studiebelasting blijft tweehonderd ECTS (de internationale maat voor studiebelasting, red.). De Commissie Dassen wilde naar 214 ETCS. De studeerbaarheid moet uiteindelijk blijken uit de lesprogramma's die de afzonderlijke opleidingen zullen aanbieden. Omdat de opleidingen meer vrijheid krijgen om dit naar eigen inzicht samen te stellen, verwachten we dat de studeerbaarheid zal toenemen."

Tot slot: zijn er nog eindtermen en vakken geschrapt?
Leerentveld: "Voor het theoriegedeelte bestonden 222 eindtermen en voor de praktijk 63. Dat worden er straks in totaal 142 omdat we zaken minder tot in detail regelen. En inderdaad, er is ook een vak verdwenen: levensverzekeringswiskunde. Want welke accountant houdt zich hiermee nog bezig? Als het ingewikkeld wordt, dan is dit bij uitstek het terrein van actuarissen."

Wallage: "Dat sluit mooi aan bij de kerncompetenties die we hebben geformuleerd en die elke beginnende accountant moet beheersen. Want de vierde kerncompetentie luidt: Een beginnend accountant onderkent de eigen grenzen en schakelt waar nodig hulp van andere deskundigen of experts in."

Het rapport met de nieuwe eindtermen is beschikbaar op de NBA-site.