Lex van Almelo

Volgens een evaluatie van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) verdiende 5 procent van de bestuurders in de (semi)publieke sector in 2013 te veel. Uit een onderzoek van de registeraccountants Lianne Suurland (Baker Tilly Berk) en André van Vliet (Deloitte) blijkt dat 23 van de 161 onderzochte WNT-instellingen (14,3 procent) in dat eerste WNT-jaar meer dan het toegestane maximum van 2,3 ton betaalden. De accountants onderzochten de jaarrekening van 50 zorginstellingen, 50 onderwijsinstellingen, 50 woningcorporaties en elf publieke omroepen.

'Als er nog onderwerpen niet helemaal duidelijk zijn voor accountants dan hoor ik dat graag.'

Van deze instellingen heeft 95 procent bezoldigingsinformatie opgenomen in het jaarverslag over 2013. Bij 9 van de 10 voldeed die informatie aan de wettelijke eisen, maar 4 van de 10 zouden per functionaris duidelijker kunnen aangeven wat diens totale beloning is. De te veel betaalde bedragen moeten op de balans staan als vordering op de overbetaalde functionaris. Suurland en Van Vliet zagen maar één instelling die dit had gedaan: woningcorporatie Mooiland in Ede.

Nu de maxima zijn verlaagd, hebben accountants extra reden om een en ander goed te controleren. De toepassing van de normen is echter niet altijd duidelijk. Het tweede deel van de WNT is nu ingevoerd, maar er zijn nogal wat uitzonderingen en dan is er ook nog eens overgangsrecht. Minister Plasterk van BZK legt de wet in hoofdlijnen uit.

Terugschroeven na 4 jaar

Het tweede deel van de WNT is nu ingevoerd, maar er zijn nogal wat uitzonderingen en dan is er ook nog eens overgangsrecht. Hoe zit het nu in grote lijnen?

"Als nu - as we speak - een vacature ontstaat in de publieke sector, bijvoorbeeld bij het Rijk, de hbo-instellingen of de omroep, dan mag de nieuwe bestuurder niet meer verdienen dan 178 duizend euro. Dat is dus 50 duizend euro lager dan de norm die tot 1 januari gold. Volgens het EVRM, het Europees mensenrechtenverdrag, mag de wetgever niet eenzijdig de contractueel afgesproken inkomsten veranderen bij mensen die er al zitten. Dat mag alleen als er een goede grond voor is na een overgangsperiode van 4 jaar. Bestuurders behouden dus 4 jaar hun bestaande rechten, daarna wordt het salaris in 3 jaar teruggebracht tot de norm."

Geldt dat ook voor de bestuurders van genationaliseerde banken als ABN Amro en SNS?

"Zogenaamde 'staatsbanken' worden aangemerkt als staatsdeelnemingen. Het enkele feit dat de staat aandeelhouder is, betekent niet dat de WNT van toepassing is."

Gelden die normen wèl voor alle andere (semi)publieke instellingen?

"In een paar sectoren bestaan voor kleinere instellingen staffels met lagere normen, die zijn afgeleid van de maximumnorm. Bij kleinere woningcorporaties mag je maar 90, 80 of soms zelfs minder dan 50 procent daarvan verdienen. Als je bijvoorbeeld maar 100 woningen verhuurt in de publieke sector dan kom je op een maximum van 82 duizend euro."

En voor enkele sectoren is de invoering van die staffels uitgesteld?

"Ja. Die staffels worden ingesteld bij ministeriële regeling en volgens de rechter kan de minister de regeling pas instellen nadat met de sector over de staffel is overlegd. Omdat de wet zo kort geleden is ingevoerd, wordt de ingangsdatum van die regeling een jaar naar achter verschoven. Niet voor alle sectoren, alleen voor de woningcorporaties, de zorg en het wetenschappelijk deel van het hoger onderwijs. Dat laatste vanwege de vervlechting van de zorg en het wetenschappelijk onderwijs in de umc's."

Straks voor iedereen

In 2017 zou er nog een WNT-3 komen. Hoe ziet die eruit?

"Ik heb eens een voorzitter van een woningbouwcorporatie gesproken die zei: ‘Dat is me ook wat, nu verdien ik minder dan mijn manager.’ Dat is inderdaad ook gek. Ik dacht meteen: waarom moet een manager van een woningcorporatie ergens in het land in hemelsnaam meer verdienen dan een minister? Dus we verkennen nu de mogelijkheid om die anderen er ook onder te brengen en dat wordt een onderdeel van WNT-3. De laag onder de topbestuurders is het gemakkelijke deel. Moeilijker wordt het bij sommige professionals, omdat je daar meer rekening moet houden met ontwijkingseffecten."

'Het salaris boven de norm is onverschuldigd betaald en de wetgever gaat ervan uit dat de instellingen dat terugvorderen.'

"Een televisieprogramma kan ook worden geproduceerd door een externe producent en een openhartoperatie kan ook worden gedaan door een chirurg die in een maatschap werkt. De eerste helft van dit jaar komen wij met een verkenning van de effecten als je mensen die in loondienst werken onder de norm gaat brengen. Voordat WNT-3 wordt ingevoerd, moeten we eerst in kaart brengen wat de ontwijkingseffecten zijn en hoe organisaties het allemaal verantwoorden. Dat is ook belangrijk voor de accountants."

Wat verwacht u van de accountant?

"De toezichthouder baseert zich op het jaarverslag en dat moet op feitelijke juistheid worden gecontroleerd door de accountant. Ook als de instelling verder niet controleplichtig is. De accountant speelt dus een cruciale rol. Ik heb de indruk dat accountants die rol serieus oppakken. De eerste jaren zijn natuurlijk altijd jaren van wennen, zoeken en leren voor iedereen. Dus ik zie geen reden om daar nu kritiek op te hebben."

Perfect duidelijk

Uit de evaluatie en het hierboven genoemde onderzoek van die accountants blijkt dat de verslaggeving nog niet optimaal is. Waardoor komt dat?

"De organisaties moeten zich er nog op instellen. Soms zijn de meest elementaire aspecten nog niet bekend, bijvoorbeeld dat andere inkomenscomponenten er ook onder vallen of dat bonussen verboden zijn."

Er is discussie over de toepassing van de norm en daardoor is die voor accountants feitelijk oncontroleerbaar. Is de norm wel duidelijk genoeg?

"Bij onze tussenevaluatie van de WNT bleek dat de toepassing nog niet volledig perfect was. Nu is het, zoals ze in Yes minister zeggen, even more perfect than before. Reparatiewetgeving, uitvoeringsbepalingen en een controleprotocol verhelderen wat de wet bedoelt. Zie dit als een open uitnodiging: als er nog onderwerpen niet helemaal duidelijk zijn voor accountants dan hoor ik dat graag, want dan kan ik vanuit het ministerie proberen dat op te helderen. Zo nodig door nadere regels op te stellen."

Wat gebeurt er als je je niet aan de WNT houdt?

"Het salaris boven de norm is onverschuldigd betaald en de wetgever gaat ervan uit dat de instellingen dat terugvorderen. Ik ben weggebleven van boetebepalingen, omdat ik denk dat die niet nodig zijn. Maar mocht blijken dat men zich bewust niet gaat houden aan de wet en dat er wel sancties nodig zijn dan zal ik voorstellen dit te repareren in de wet."