Geert Dekker

Onvergelijkbare jaarrekeningen van gemeenten, extra accountantskosten, verwachte oordelen 'met beperking' voor rechtmatigheid bij de decentralisaties: saai is het niet aan het front van de publieke verantwoording. Vast staat dat hervormingen nodig zijn. De verantwoordingsregels zijn "behoorlijk divers", zo constateerde eind 2013 het Platform Publieke Jaarverslaggeving. Vorig jaar mei sloot de commissie-Depla daar op aan met een pleidooi voor simpeler en eenduidiger regels - en ook simpeler accountantscontroles. Binnenkort worden op dat vlak concrete voorstellen verwacht. (inmiddels zijn deze voorstellen bekend, red.)

Voor de commissie BBV betekent een en ander een overvolle agenda. Daarover spreken we met de nieuwe voorzitter, Henk van der Heijden.

Wat is volgens u het grootste manco van de regels in het huidige Besluit begroting en verantwoording?
"Er zijn nog te veel losse eindjes. Het moet strakker, met minder vrijheidsgraden. Neem bijvoorbeeld de investeringen met een maatschappelijk nut. Gemeenten kunnen die activeren en over een zelf te bepalen periode afschrijven. Maar ze kunnen dezelfde investering ook direct als last verantwoorden. Jaarrekeningen worden dan volkomen onvergelijkbaar: je kunt er niet uit afleiden of een gemeente rijk of arm is. Een ander voorbeeld is het begrip 'nabije toekomst', van belang bij de waardering van grondposities. Het begrip is niet nader omschreven, waardoor elke gemeente een andere termijn zou kunnen kiezen."

'We willen bij het vinden van oplossingen ook de maatschappelijke gevolgen in beeld houden.'

Dit zijn 'eigen' verslaggevingsregels voor gemeenten en provincies. Waarom gebruikt men niet de regels van de Raad voor de Jaarverslaggeving?
"Alleen al het grote politieke belang van de begroting maakt dat onmogelijk. De RJ kent geen begrotingsregels. Maar gemeenten en provincies hebben die toch echt nodig en uiteraard horen daar dan verantwoordingsregels bij die daarop aansluiten. Verder verschillen gemeenten en provincies sterk van bedrijven door de grote openheid in het publieke domein: alle informatie is in principe beschikbaar. In zo'n situatie kun je andere eisen stellen aan verslaggeving.

Het kruipt echter wel naar elkaar toe. Het baten-en-lastenstelsel is er al vele jaren voor gemeenten en provincies en op een aantal terreinen zal de regelgeving verder convergeren met die van de RJ. Toch zullen er altijd verschillen blijven tussen overheden en bedrijfsleven."

Waar gaat de aandacht van de commissie BBV op dit moment vooral naar uit?
"De grondexploitatie noemde ik al. De impact daarvan op de gemeentelijke financiën is nog steeds erg groot - zeker in tijden van economische neergang - en dat is eigenlijk onwenselijk. Wij moeten ons buigen over de vraag hoe we dat in de toekomst kunnen voorkomen.

Daarnaast zorgt de vennootschapsbelastingplicht voor overheidsondernemingen voor hoofdbrekens. Vanaf 2016 moet vpb worden afgedragen, maar de discussies over de vraag welke activiteiten precies belast worden, en in welke mate, die moeten nog worden gevoerd."

Is dat geen kwestie van een paar duidelijke keuzes maken?
"De uitwerking van wet- en regelgeving in praktische handvatten kost altijd meer tijd en moeite dan gedacht. De commissie BBV heeft een zeer diverse samenstelling, het zijn niet alleen accountants die hier de dienst uitmaken. Dat is maar goed ook, want nu komen alle mogelijke invalshoeken van een probleem aan de orde. Accountants benaderen kwesties veelal uiterst rationeel, maar je kunt niet in alle gevallen puur technocratisch aan de gang gaan. We willen bij het vinden van oplossingen ook de maatschappelijke gevolgen in beeld houden."

'Accountants hebben zich geregeld verkeken op de complexiteit en omvang van rechtmatigheids-controles.'

U bent als voorzitter Willem Wijntjes opgevolgd. Wat erft u?
"Willem Wijntjes heeft de commissie BBV op de kaart gezet, niets minder dan dat. Vanaf de start in 2004 heeft hij met verve gewerkt aan het opbouwen van de commissie als forum, vraagbaak en regelende instantie op het gebied van publieke verantwoording. Dat de commissie niet meer is weg te denken mag blijken uit de talloze vragen die we krijgen, zowel van accountants, gemeenten als van andere belanghebbenden: jaarlijks komen tientallen vragen binnen, door de commissie te beantwoorden. Dat toont aan dat de commissie voorziet in een behoefte."

Tot slot: er moeten ook knopen worden doorgehakt over de controle op rechtmatigheid van gemeentelijke en provinciale uitgaven. Die controle ligt nu bij accountants, maar daar is veel kritiek op.
"Wat mij betreft is de kritiek op het huidige stelsel terecht. In principe vind ik dat de verantwoording over de rechtmatigheid van uitgaven bij het bestuur moet liggen. Het gaat om de vraag of men zich houdt aan wetten en daarnaast aan regels die men zelf heeft uitgevaardigd en dat lijkt mij niet iets om alleen maar aan de accountant over te laten. Daartoe is in het verleden wel besloten, maar men komt er nu van terug.

Accountants hebben zich geregeld verkeken op de complexiteit en omvang van rechtmatigheidscontroles, zo heb ik de indruk. Deels is dat ook wezensvreemd werk voor de accountant: het nalopen van de veelheid aan wet- en regelgeving die een gemeente of provincie moet uitvoeren. Ook daarom is het beter het bestuur een verklaring te laten afleggen over de rechtmatigheid. Inderdaad moet die verklaring dan weer worden gecontroleerd door de accountant, maar dat komt dan neer op het beoordelen van de interne organisatie, de beheersmaatregelen die het bestuur genomen heeft om die verklaring te kunnen afleggen. En dat is bekend terrein voor de accountant."