Ontwikkeling

Vertrouwen op het vak

De NBA bouwt in 2020 samen met de leden aan de NBA 3.0-organisatie en de daarbij behorende governance. Het NBA jaarplan beschrijft dat een groot aantal governance-activiteiten in 2020 wordt opgepakt; acties die moeten leiden tot definitieve besluitvorming in de ALV van december 2020. NBA 3.0 is daarbij veel meer dan een aanpassing van de (governance) structuur en de regelgeving. Het succes van de nieuwe governance en het beroep zit ook in een andere manier van omgaan met elkaar en met de samenleving; cultuur en gedrag. Is dat de ‘eyeopener’ om weer te kunnen vertrouwen op het vak?

Jan Willem Taams

Volgens het NBA-bestuur betekent cultuur en gedrag de bereidheid hebben om samen te willen optrekken, verworven posities durven loslaten en het hebben van een open, naar buiten gerichte attitude. Ook leiderschap tonen, geloof hebben in eigen professional judgment, de samenleving meenemen bij wat van de accountant mag worden verwacht en actief deelnemen aan het maatschappelijk debat zijn hier onderdeel van.

Het bestuur stelt dat cultuur en gedrag ook anderszins een nadrukkelijke plaats krijgt in de nieuwe structuur. De faculty 'Cultuur, Ethiek en Gedrag' zal zich bijvoorbeeld niet richten op de regelgeving zelf, maar op hoe die regels een vanzelfsprekendheid worden voor de beroepsgroep. Deze internaliseringsvraag wordt geadresseerd in de faculty pilot. Dit bestuurlijke punt kan bijdragen aan de paradigmashift die nodig is voor blijvende maatschappelijke relevantie van het beroep. Een sterke en toekomstige beroepsgroep vraagt om leden die met elkaar verbonden zijn en een beroepsorganisatie van, voor en door leden. Kernwoorden en basisvoorwaarden hiervoor zijn vinden, verbinden en versterken. Met de kracht van het onverwachte draagt dit bij aan vertrouwen op het vak.

'Een sterke en toekomstige beroepsgroep vraagt om leden die met elkaar verbonden zijn en een beroepsorganisatie van, voor en door leden.'

Essentie

Vragen als 'waarom is vertrouwen op het vak belangrijk, hoe werkt het en wat is het', zijn overigens complex te beantwoorden. Rachel Botsman is lector aan de Saïd Business School, verbonden aan de Universiteit van Oxford, waar zij onderzoek doet naar en colleges geeft over vertrouwen. Tijdens de Digital Life Design Conferentie in München stelde zij dat vertrouwen een gebrek aan kennis en/of informatie impliceert: iets is onbekend. Daarover zegt Botsman: "Vertrouwen is een zelfverzekerde verhouding met het onbekende. Als vertrouwen op deze manier wordt bekeken is het een uitkomst van onze hoogste hoop en diepste angsten. De essentie van vertrouwen gaat om ons geloof te plaatsen in iemand of iets, om een risico te nemen bijvoorbeeld met betrekking tot geld, data, gezondheid en liefde. Mensen zijn bereid dat risico te nemen als ze van mening zijn dat het veilig is. Dat is de reden dat het een groot probleem is als vertrouwen afbreekt. Dit proces van afbrokkeling leidt in de eerste fase tot emoties als angst, boosheid, verdriet en afkeer. In de tweede fase worden deze emoties vertaald in gedrag. In deze fase kunnen mensen ontgoocheld raken, defensief worden en zich los maken van systemen." Volgens Botsman is dat gevaarlijk en tegelijkertijd een situatie die ontzettend moeilijk is te repareren.

Anticiperen

In de accountancy is het vertrouwen de afgelopen jaren behoorlijk afgebrokkeld. Dit is ontstaan tijdens de kredietcrisis en door allerlei incidenten. Ook nemen accountants elkaar regelmatig de maat, vindt in beperkte mate externe reflectie plaats en is silo denken nog altijd sterker dan het collectief. Een aantal belanghebbenden is er daardoor van overtuigd dat de accountancy een update nodig heeft. Een nieuwe houding, ander gedrag en een publiek belang-cultuur is daarbij gewenst.

'Een aantal belanghebbenden is er daardoor van overtuigd dat de accountancy een update nodig heeft.'

In mijn eerdere publicaties (liefde voor het vak, maturiteit van het vak, observaties over het vak, invulling door het vak, geloof in het vak, imperfecties uit het vak en regievoering met het vak) geef ik aan dat persoonlijk leiderschap een belangrijke factor is voor de ontwikkeling van houding, gedrag en cultuur. Wie van de accountants durft vanuit dit leiderschap te anticiperen op een nieuwe toekomst? Randvoorwaarde is dat dit leiderschap kan worden ingevuld in een cultuur die daarvoor open staat. Daar is een onzekere sprong mee gemoeid naar het onbekende, die dieperliggend vertrouwen vraagt.

Over voorgaande paradox zegt Rachel Botsman dat mensen het ingewikkeld vinden om te bewegen van een bekende naar een onbekende situatie. Onzekerheid en risico's zijn de factoren die mensen tegenhouden om uit hun eigen bubbel te stappen. Vertrouwen is daarbij de brug tussen het bekende en onbekende, waardoor onzekerheid en risico's kunnen worden overwonnen en de sprong wel kan worden gemaakt. Daar zit ook de energie en intrinsieke motivatie om te veranderen. In een lezing is dat overigens makkelijker gezegd dan gedaan. Accountants stellen zich de vraag ‘hoe kan ik op een positieve manier bijdragen om de bestaande cultuur te verbeteren?’ Welk verandermanagement is daarvoor nodig?

Inspiratie

De recente rapportage van de AFM over de next five geeft inspiratie. Als het glas van deze rapportage als half leeg wordt gezien, dan is er nog veel werk aan de winkel in de controlepraktijk. Als het glas als halfvol wordt gezien, dan beschrijft de rapportage ook dat het mogelijk is om te veranderen. BDO is de witte raaf in deze rapportage. Een signaal dat aan de normen van de toezichthouder kan worden voldaan; van BDO kan blijkbaar worden geleerd. In het AFM-rapport lezen we: "BDO heeft grote resultaten bereikt op de kwaliteitsslag. BDO voldoet in 2018 voor vijf van de zes elementen van het verandertraject aan de verwachtingen. BDO werkt actief aan de verandering. Het BDO bestuur weet waar zij naar toe wil en geeft vorm aan de verandering tezamen met de externe accountants en de medewerkers. Ook is BDO in staat de verandering continue in haar organisatie aandacht te geven. BDO heeft daarnaast een effectieve kwaliteitscirkel op zowel het verandertraject als op vier van de zes kwaliteitsborgen. Het beleid van BDO voldoet voor vier van de zes onderzochte kwaliteitsborgen aan de verwachtingen en BDO heeft haar beleid voor de zes onderzochte kwaliteitsborgen nageleefd." Deze uitkomsten geven vertrouwen aan belanghebbenden in deze organisatie. En tegelijkertijd inspiratie voor alle veranderingen die nog in gang moeten worden gezet binnen de accountancysector.

Proces

In dit licht bezien is het proces van de nieuwe governance van de NBA ook relevant. Een formele governance als publiekrechtelijke beroepsorganisatie en een informele governance gericht op een betere verbinding met de leden. Hoe wordt de gouden driehoek tot stand gebracht tussen bestuur, bureau en leden? Welke keuzes worden daartoe door het bestuur en de leden van de NBA gemaakt, in relatie tot een externe bestuursvoorzitter en tot elektronisch stemmen? Deze twee aspecten vragen een andere communicatie met interne en externe belanghebbenden. Dit draagt bij aan het beter afleggen van verantwoording en daarmee aan vertrouwen op het vak.

'Attitude van de bestuurders is doorslaggevend bij verandering van cultuur en gedrag.'

Daarnaast is het van belang te weten of de NBA een beroepsorganisatie is van alle accountants of een belangenorganisatie van kantoren? In het verlengde hiervan, welke bevoegdheden worden aan het, deels externe, bestuur toegekend? Kiest de NBA voor een one-tier of een two-tier board? Welke keuzes ook worden gemaakt, bij de invulling van de NBA 3.0-governance is attitude van de bestuurders doorslaggevend bij verandering van cultuur en gedrag. Met een open en naar buiten gerichte attitude worden ambities een succes.

In 2020 moeten daartoe onafhankelijke en professionele keuzes worden gemaakt, die bijdragen aan een nieuwe beweging met de leden, gericht op een betere verbinding binnen en buiten de vereniging. Betrekken van de externe omgeving is hierin een belangrijke factor. NBA 3.0 kan daardoor waarde toevoegen voor alle accountants. Dat is ook voor belanghebbenden een goede stap naar meer vertrouwen op het vak.

Jan Willem Taams is betrokken bij business- en verandervraagstukken die zijn verbonden met strategie, governance en bedrijfsvoering. Taams, afgestudeerd als registeraccountant, werkte eerder bij Pensioenuitvoerder Mn Services en KPMG Accountants. Sinds 2009 vervult hij vertrouwensrollen als adviseur, bestuurder, kwartiermaker, informateur, onderzoeker, moderator, toezichthouder en procesbegeleider.

reacties

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.