Lex van Almelo

Begin 2014 loopt Arthur de Groot met een collega over het Lange Voorhout in Den Haag. De twee zien het einde van hun partnerschap bij Deloitte naderen en mijmeren over hun toekomst. "Wat zou jij nu een mooi einde vinden van jouw loopbaan, wat zou jij als partner willen nalaten?" vraagt zijn collega. De Groot weet het wel: "Een Instituut voor Waarheidsvinding."

Hij betreurt het dat de overheid te weinig capaciteit heeft voor fraudeonderzoeken en dat de waarheid bij private fraudeonderzoeken soms wordt verdoezeld in het belang van de opdrachtgever. De kwaliteit kan in Nederland beter, meent hij.

Niet in control

Toen De Groot in in 1984 als accountant begon bij de Centrale Recherche Informatiedienst - een voorloper van de Nationale Recherche op het gebied van fraudebestrijding - zocht zijn chef naar een ander woord voor criminaliteitsbestrijding. De Groot: "Dat werd criminaliteitsbeheersing. Hij kon en mocht niet alles aanpakken en wilde de gevolgen van criminaliteit voor de Nederlandse samenleving beheersbaar houden: als je maar weet wat er speelt. De politie had toen al maar een beperkt deel van de criminaliteit in beeld en kon daarvan ook maar weer een beperkt deel aanpakken."

'Als het gaat om zware criminaliteit is de overheid niet in control.'

Die bescheiden doelstelling was een klap voor de jonge forensisch accountant met ambities. Maar nu blijkt zelfs beheersing te hoog gegrepen. De Groot: "Als het gaat om zware criminaliteit is de overheid niet in control. Kijk naar de ondermijning. Er is een Ondermijningsfonds met honderd miljoen euro. Het meeste geld gaat naar projecten in Noord-Brabant, maar ook op de Zuidas is er sprake van ondermijning."

De Groot doelt niet alleen op zakelijke dienstverleners die criminelen en fraudeurs helpen met witwassen, belastingontduiking en corruptie. Als forensisch accountant bij EY en Deloitte zag hij van dichtbij dat nieuwe spelers als advocaten, consultants en IT-bedrijven zich begaven op de markt van interne (fraude)onderzoeken. Op de kwaliteit van die onderzoeken en de uitgebrachte rapporten was het nodige aan te merken. Zo vermelden rapporten vaak niet alle feiten. De Groot: "Iemand heeft deze selectieve waarheidsvinding ooit vaagheidsvinding genoemd."

Vandaar de droom van een Instituut voor Waarheidsvinding. Deloitte gaf De Groot de kans "een plannetje" te schrijven. "Het bestond uit vijf slides, meer was het niet." Eind oktober 2014 stond het Institute for Financial Crime (IFFC) ingeschreven bij de Kamer van Koophandel, met De Groot als directeur-bestuurder. Sinds 1 januari 2019 is hij geen directeur meer, alleen nog bestuurder. Het IFFC heeft overigens meer doelen dan alleen de kwaliteit van de waarheidsvinding verbeteren.

Trendwatch

"Financieel-economische criminaliteit heeft zeer ondermijnende effecten. Mensen verliezen het vertrouwen in de overheid en in bedrijven. Kijk niet alleen naar ING en de schikking met het OM, maar ook naar financiële praktijken die niet strafbaar zijn, maar wel oneerlijk in de ogen van mensen. Die leiden tot grote maatschappelijke beroering en gele hesjes", aldus Arthur de Groot.

Te veel financieel-economische criminaliteit leidt tot grote financiële schade en onveilige situaties, benadrukt hij. "Maar je kunt vraagtekens zetten bij de slagkracht van toezichthouders, opspoorders, handhavers en poortwachters. Grote fraudes bestrijden met strafrecht is te duur geworden. Je moet veel eerder zicht zien te krijgen op ongewenst gedrag, criminaliteit en nieuwe trends en ontwikkelingen. Zo lijkt van de ene op de andere dag ondermijning van enorme omvang te bestaan. We zijn dus niet in control. Met ons i-Lab willen wij overal data vandaan halen en trends in beeld brengen. Waar zitten de grote bedreigingen en wat moet je doen om Nederland financieel veiliger te maken? Wij gaan dat jaarlijks in kaart brengen met Trendwatch. Als je weet hoe erg het is, krijg je publieke en private partijen gemakkelijker in beweging."

Eén van de belangrijkste doelstellingen van het IFFC is de publieke en de private sector laten samenwerken. "De aanpak van financieel-economische criminaliteit is nu enorm versnipperd en er is te weinig wederzijds vertrouwen en georganiseerd overleg", meent De Groot.

Het IFFC biedt een platform in 'kenniskamers' en evenementen als fraudecafé’s, de Dag van de Fraude Onderzoeker (dit jaar op 18 april) en het internationale C-FEC-congres, een tweedaags congres dat begin september plaatsvindt in Den Haag; de eerste dag bij Europol, de tweede dag bij ABN Amro. "Europol zorgt voor deelnemers uit de publieke sector van vierentwintig lidstaten en mogelijk ook de VS. Het IFFC zorgt voor deelname van grote corporates die aanlopen tegen financieel-economische criminaliteit; niet alleen uit de financiële sector."

Leerstoel

Het instituut is in de vier jaar van zijn bestaan flink gegroeid, net als de begroting. Het ging volgens De Groot "af en toe heel stroperig", ook omdat het vertrouwen nog moest groeien. Inmiddels staat er een mooi fundament, waar veel kennis wordt uitgewisseld en wordt gewerkt aan best practices. Zo brengt de Kamer voor Intern Onderzoek binnenkort een brochure uit met aandachtspunten om private waarheidsvinding te bevorderen.

'De kennis blijft nog te veel hangen in de sector.'

Tevreden is De Groot nog niet. "Het IFFC moet niet alleen meer gaan doen aan onderzoek, maar ook aan opleiding. Ik zou graag zien dat er publiek-privaat kennis wordt samengebracht ten behoeve van de hoognodige opleiding en training. Een leerstoel bij de Politie Academie, een hogeschoollectoraat of een universiteit met een leerstoel financiële-recherchekunde." Dat is belangrijk om de financieel-economische criminaliteit onder controle te krijgen, stelt hij. "Er zijn wel kleinschalige opleidingen en trainingen voor private fraude-experts. En er is een opleiding voor de vele financieel-economisch rechercheurs bij de FIOD en politie. Maar de kennis blijft nog te veel hangen in de sector."

Ook die leerstoel moet er komen, als wij Nederland financieel veilig willen maken, zegt De Groot op dezelfde plek waar hij vijf jaar geleden begon over het Instituut voor Waarheidsvinding. "Het IFFC gaat daarvoor de nodige aanzetten geven."