Jan Willem Taams

'Teugels en Vleugels' was de titel van de lezing, met een reis langs thema's: de kracht van kwetsbaarheid, een frisse blik naar buiten, het belang van urgentie, ben ik de oplossing? en onderweg naar morgen. Hieronder de opbrengst van een bijeenkomst met liefde voor het vak.

Op dezelfde dag werd ook begonnen met de landelijke dialoogsessies over cultuur en gedrag. Blijkbaar is er een omslag in het denken aan het ontstaan binnen de accountancy. Het rapport In het publiek belang, met daarin de bekende 53 maatregelen, draagt zeker bij aan de professionalisering van de sector. Dat rapport heeft echter beperkt effect gehad op een meer positieve beleving van de accountant in de politieke arena, media en publieke opinie. Het zijn vooral technische maatregelen die minder tot de verbeelding van mensen spreken. Deze logische maatregelen roepen eerder de vraag op waarom ze nu pas worden ingevoerd en toegepast. Blijkbaar was professionalisering noodzakelijk door opgelopen achterstanden.

'Van een opvallend nieuw geluid door accountants is nog geen sprake.'

Van een opvallend nieuw geluid door accountants is nog geen sprake. Belanghebbenden zijn dan ook benieuwd op welke wijze de wicked problems worden aangepakt door de accountancy. Worden er fundamentele keuzes gemaakt, of blijft het bij het plakken van pleisters?

Kwetsbaarheid

De te maken keuzes vragen om verandering van de houding van alle spelers binnen de beroepsgroep. Vooral aan kwetsbaarheid schort het nog wel eens. Wie kent het boek De kracht van kwetsbaarheid van Brené Brown, was een vraag tijdens de lezing bij afdeling Oost. Opvallend dat niemand haar en/of haar boek kende. Dit terwijl haar TedTalk bijna veertig miljoen views heeft. Recent is haar boek Durf te leiden gelanceerd, waarin zij een leider definieert als iemand die verantwoordelijkheid neemt om het potentieel in mensen en processen te zoeken en die de moed heeft om dat potentieel te ontwikkelen. Dit vraagt in deze tijd een heel andere benadering van de accountant, bezien vanuit de thema's maatschappelijke relevantie, onomstreden kwaliteit, vernieuwende kracht en een lerend beroep. Dat is uitdagend voor accountants, die vooral technisch zijn en worden opgeleid. Hoe kan verantwoordelijkheid worden genomen voor een aanvullende ontwikkeling van het beroep, om beter aan te sluiten bij de veranderde werkelijkheid en waardoor het gewenste sterke merk van de accountant kan ontstaan?

Gedragscode

Door tijdens de bijeenkomst kwetsbaarheid te agenderen vond het goede gesprek plaats. Persoonlijke voorbeelden werden gedeeld door en met een groot aantal mensen in de zaal. Blijkbaar was er een sfeer van veiligheid en urgentie die dat mogelijk maakte. Een controlerend accountant, met kwaliteit en vaktechniek hoog in het vaandel en altijd actief met permanente educatie, vertelde over zijn ontdekking dat hij een derivatenpositie bij een klant niet op de juiste wijze had gecontroleerd. Interessant daarbij was de manier waarop hij over zijn casus sprak. Hij was bijna onthutst dat het juist hem was overkomen en dat maakte het krachtig. Hij straalde uit dat hij er veel van had geleerd en wilde blijven leren.

Een tweede voorbeeld werd gedeeld door een accountant in business, over eenzaamheid aan de top van een organisatie. Deze accountant zag veel en vond het niet altijd makkelijk om casuïstiek bespreekbaar te maken. Hij voelde druk vanuit de omgeving om zaken te laten rusten. Dat kan botsen met de gedragscode waarin professionaliteit, integriteit, objectiviteit, vakbekwaamheid en zorgvuldigheid, en vertrouwelijkheid de vijf pijlers zijn. Welke keuzes kunnen worden gemaakt bij dilemma's die iedere accountant als professional tegenkomt?

'Welke keuzes kunnen worden gemaakt bij dilemma's die iedere accountant als professional tegenkomt?'

Wordt de rug door de accountant nog eens gerecht, of bezwijkt de accountant onder de druk? Achteraf is het allemaal duidelijk en de kunst is op dat moment een juiste afweging te maken. Dan helpt het als de accountant een bredere kijk heeft dan alleen de cijfers van de jaarrekening, waardoor meer kan worden gezien.

Hartverwarmend

In dat licht sprak een accountant over zijn 'van hard naar hart'-loopbaan. Deze was begonnen bij een 'hard' big four-kantoor, met een vervolg bij een bank vanuit de combinatie 'hard en hart' en later was hij vooral zijn hart gaan volgen. Bij iedere loopbaanstap had hij voor keuzes gestaan en onderzocht hoe hij trouw kon blijven aan zijn eigen normen en waarden en dit ook te verbinden met het publiek belang. Als was het afgesproken stond daarna een accountant op die een hartverwarmend pleidooi hield voor verandering van de beroepsgroep. Scherp en gepassioneerd was zijn betoog. De kwetsbare analyse en het dito pleidooi riepen een gevoel van urgentie op.

'Zet de ramen en deuren van de sector open en creëer een nieuw geluid, gericht op verbeelding, verbinding en samenwerking.'

Wat houdt accountants van (grote) accountantskantoren, bedrijfsleven, overheid en van de NBA tegen om ook die verfrissende geluiden te laten horen? Het lijkt wel of het spreekwoord 'wie wordt geknipt moet stil zitten' wordt gehanteerd. Hoe lang dan stil zitten of in die beruchte koplamp kijken? Zet de ramen en deuren van de sector open en creëer een nieuw geluid, gericht op verbeelding, verbinding en samenwerking. Ga vanuit die optiek aan de slag met een thema als mens en maatschappij, waarin ook de accountant betekenis kan hebben. Geld en macht hebben de overhand, de menselijke maat is uit het oog verloren. Het is tijd om dat proces te keren. Samenleving, politiek en toezichthouders willen dat geluid van de accountant horen en daarbij passende activiteiten zien. Is de beroepsgroep al wakker op dit gebied?

Beweging

De kracht van kwetsbaarheid kan helpen bij de volgende stap. Niet meer vleien, veinzen en verleiden. Daar heeft iedereen, met de minister van Financiën voorop, genoeg van gezien. Iedereen die is opgeleid als accountant heeft de plicht zich te ontwikkelen tot een betrouwbare accountant die bereid is verantwoordelijkheid te nemen die ook is gericht op het publiek belang. De consequentie hiervan kan zijn dat over de persoonlijke en de professionele schaduw moet worden gesprongen.

De kracht van kwetsbaarheid en de voorbeelden gaven op Valentijnsdag een voorzet tot nadenken. Een mooi begin voor vervolgstappen naar een andere houding en nieuw gedrag. Dat leidt naar een frisse accountancycultuur, waarin de persoon, de professional en het publiek belang met elkaar zijn verbonden. Iedereen heeft daarin een eigen verantwoordelijkheid die begint met de vraag 'Ben ik de oplossing?' Door met deze 'onderweg naar morgen'-vraag aan de slag te gaan ontstaat beweging in de sector. Dit leidt tot een inspirerende reis die van iedere accountant reflectie vraagt. Dit interessante proces komt de positie van de accountant, de weerbaarheid van de beroepsgroep en de liefde voor het vak ten goede.