Henk Vlaming

Alarm bij start-ups: de coronacrisis dreigt wereldwijd de helft van deze innovatieve, jonge bedrijfjes weg te vagen, aldus onderzoekers. In Nederland luidt de Dutch Startup Association (DSA) de alarmbel: de investeringen in Nederlandse start-ups drogen voor twee derde op. Er is 1,6 miljard euro nodig om de bedrijfjes overeind te houden.

Paul Mencke van accountantskantoor Govers kan zich wel iets voorstellen bij de sombere geluiden. "Jonge kennisbedrijven waar ik zicht op heb verkeren nog niet in acute nood. Maar de kans is wel degelijk reëel dat start-ups straks moeten afwaarderen. In crisistijd gaat de ontwikkeling van innovaties trager, de incubatietijd wordt langer. Dat betekent dat start-ups voor een langere periode geld nodig hebben. Terwijl zij altijd grote moeite hebben om aan financiering te komen."

Toch is het grote afwaarderen van innovaties nog niet aan de orde, vervolgt Mencke. "Toen de coronacrisis begon waren de jaarrekeningen van 2019 al opgemaakt. Het eerstvolgende moment voor impairment is het opmaken van de jaarrekening 2020. Dat speelt pas na december."

'In crisistijd gaat de ontwikkeling van innovaties trager, de incubatietijd wordt langer.'

Hoe anders was de situatie voor de coronacrisis. Startende Innovatieve bedrijfjes creëerden in 2017 en 2018 bijna twintigduizend banen. "Vooral start-ups rond universiteiten", zegt Frits Wijbenga, business & intellectual property valuator van WeValue Innovations. "Als ze de innovaties hebben uitontwikkeld kopen de grote bedrijven hun aandelen, activa, productrechten, technologie of patenten." Sommige start-ups zijn uitgegroeid tot miljardenbedrijven, zoals Ayden en Takeway.com. Nederlandse start-ups die begonnen in 2013 hadden vorig jaar een gezamenlijke waarde van 44 miljard euro.

Balanswaardig

Maar een innovatie op de balans is niet vanzelfsprekend een kaskraker. Vooral bij kleine mkb-bedrijven is het goed opletten als de innovatie op de balans verschijnt, waarschuwt Huub Jansen, partner van accountantskantoor Crowe Foederer. "Vooral als vernieuwen geen kernactiviteit is. Wat er op de balans staat is de verwachting van minimale winsten in de toekomst. Terwijl innovaties nog geen trackrecord vanuit een bestaand verdienmodel hebben. Let op of er een uitgewerkt plan is om een innovatie naar de markt te brengen en of de risico's duidelijk zijn."

Bij het financieel waarderen van innovaties staan accountants vooraan. Zij beoordelen of innovaties balanswaardig zijn. Voor deze toets zijn zes voorwaarden van toepassing, opgesteld door de Raad voor de Jaarverslaggeving. "Om een innovatie te activeren, moet je aantonen dat die een positieve kasstroom op gang gaat brengen", zegt Jansen. "Dat die geld oplevert, kort gezegd."

Over de opbrengsten van innovaties leven vaak hoge verwachtingen, weet Jansen. "Als accountant loop je aan tegen de interne politiek binnen een organisatie. Innovatie ligt vaak gevoelig, mensen verbinden er hun naam en positie aan, velen zitten op hun dividend te wachten. Terwijl anderen sceptisch zijn en zich richten op behoud van het bestaande verdienmodel."

Weerbarstig

Wie graag snel wil cashen, kan zich beter niet wagen aan innovaties. Een innovatie is op de balans gelijk aan de som van de ontwikkelkosten. Voor de balanswaarde moet de ondernemer een financiële reserve aanhouden, die niet kan worden uitgekeerd aan aandeelhouders. "Die moet je eerst terugverdienen voordat je er iets mee kan doen", zegt Tom Franken, partner van accountantskantoor Groeneveld/Semmekrot. "Fijn als er door verslaggevingsregels waarde op de balans komt, maar winst maken is alleen leuk als je die kan uitkeren."

Een eventueel hogere marktwaarde komt pas in de boeken na een overname of een beursgang. "Kijk naar de beursgang van het betaalplatform Ayden", zegt Maarten van Duijn, partner van accountantskantoor Actan. "De opbrengst van de aandelenemissie was twaalf miljard euro. Dat bedrag stond in de jaren ervoor echt niet op de balans, het bedrijf was toen 582 miljoen waard."

'Wat je vandaag ontdekt, is morgen oud.'

Vaak is alle hoop op een klapper voor niets, ervaart Van Duijn. "Regelmatig vertel ik ondernemers dat ik hun innovatie niet kan valideren. Soms zie ik zelfs geen enkele waarde." Vooral bij innovaties met een technologisch karakter is waardebepaling weerbarstig, vervolgt Van Duijn. "In het verleden waren innovaties meer fysiek van aard. Nu gaan ze over IT-platformen, de cloud, data, dat soort ongrijpbare dingen. Soms is niet duidelijk welke inbreng van derden is, bijvoorbeeld hostingpartijen. Dit soort innovaties moet je bovendien binnen een paar jaar verzilveren. Wat je vandaag ontdekt, is morgen oud. Altijd zijn er wel een paar jonge gasten die het beter doen."

Activeren is niet verplicht, maar soms wel nuttig. Bijvoorbeeld voor fiscaal voordeel via de Innovatiebox, of voor de zoektocht naar financiering. "Bij elke volgende fase in de innovatie moet de ondernemer investeerders opnieuw overtuigen", aldus Tom Franken. "Activeren helpt om inzicht te geven in de waarde van de innovatie."

Vallei des doods

Vooral de overgang van onderzoek naar productontwikkeling is spannend, meent Paul Mencke. Speciaal bij jonge bedrijven die nog geen inkomsten hebben. Het bouwen en testen van prototypes is kostbaar, terwijl er nog niets wordt verdiend. "In de eerste fase, de bootstrapping, draait de zaak vooral op de ziel en zaligheid van de ondernemer. Daarna komt er fondsenwerving onder family, friends and fools, vaak emotioneel gemotiveerde donaties vanuit de omgeving van de ondernemer. Daarna zijn serieuze bedragen nodig van meer professionele investeerders. De valley of death wordt deze fase genoemd. De meeste innovaties komen hier niet doorheen, soms maar een of twee op elke tien initiatieven."

Toch mag je als accountant niet eenzijdig of behoudend naar een innovatie kijken, stelt Huub Jansen. "Ik kan wel de ene na de andere activatie afwijzen met mijn checklist in de hand, maar dat doet geen recht aan de werkelijkheid. Daarom is een brede kijk op innovatie belangrijk. Ik wil begrijpen welke rol innovatie speelt in de organisatie, hoever de ontwikkeling is, of de organisatie de innovatie naar een hoger niveau kan trekken, of de financiering gewaarborgd is. Ik spreek alle betrokkenen hierover, zoals de ondernemer, technici, potentiële klanten, aandeelhouders en commissarissen."

Gaat de innovatie in de verkoop of naar de beurs, dan telt de marktwaarde in plaats van de balanswaarde. Vooral als er patenten in het spel zijn kan het verschil groot zijn. "Voor de balanswaarde is het voeren van een patent geen voorwaarde", zegt Tom Franken. "Toch kijken investeerders wel degelijk naar patenten als ze in een bedrijf stappen. Zonder patent werken concurrenten je uit de markt."

Patent

Lang niet elke innoverende ondernemer komt echter op het idee om innovaties te laten patenteren, zegt Holger Seitz, octrooigemachtigde van EP&C Patent Attorneys. "Vaak vernieuwen zij omdat ze hun producten willen verbeteren. Tot ze het vermoeden krijgen dat er meer in zit."

'Zelfs in hoogtijdagen zijn innovaties omgeven met hoge risico's.'

Voor het bepalen van patentwaarde gelden geen verslaggevingsregels, maar een waarderingsgrondslag is er wel. Zeven factoren bepalen de marktwaarde: de uniciteit van het patent, de grootte van de markt, de sterkte van het patent, de ruimte van de bescherming, de looptijd van een patent, de vrijheid van toepassing en de aanwezigheid van vervolgpatenten. "De meeste bedrijven die patenten laten waarderen zijn internationaal actief", zegt Seitz. "Maar de reikwijdte van patenten kunnen ze niet overzien. Of een patent inbreuk maakt op een ander patent, dat er concurrenten zijn die dezelfde verbeteringen op een andere manier realiseren of die voortborduren op wat jij hebt bedacht."

Zelfs in hoogtijdagen zijn innovaties omgeven met hoge risico's. In elke fase kan het misgaan, ondanks alle omzichtigheid bij het waarderen. "Elk jaar maak ik wel een afwaardering mee", zegt Maarten van Duijn. “Gaat het mis, dan weet iedereen achteraf hoe dat kwam.”

Of de coronacrisis de markt voor innovaties onderuithaalt is nog onzeker. "Het is nu lastiger om een goede prijs te krijgen die recht doet aan de innovatie", zegt Frits Wijbenga. "De markt is vestoord, er is minder geld beschikbaar. Maar ik denk niet dat de markt in elkaar zakt. Het overheidsbeleid ondersteunt innovatie, er is veel gezaaid. Ik verwacht nog veel mooie dingen die gaan komen."