Peter Steeman

Een paradigmaverschuiving, noemt NBA-voorzitter Marco van der Vegte de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), die in april door de Europese Commissie is aangenomen. De regelgeving verplicht duizenden bedrijven te rapporteren over de milieu- en sociale impact van bedrijfsactiviteiten en deze ook te laten toetsen door een accountant. "Het leidt tot een ander beeld van de werkelijkheid. Klimaatrisico's hebben een financiële dimensie gekregen", aldus Van der Vegte. "De CO2-uitstoot moet omlaag; niet alleen in onze energievoorziening, maar ook in hoe we produceren en consumeren. Dat heeft gevolgen voor complete productieketens en bedrijfsmodellen. Wat voor maatregelen neem je als organisatie om de CO2-uitstoot te beperken? En wat is de impact van klimaatverandering op de locatie van een fabriek die aan de kust of aan een grote rivier gevestigd is? Misschien moet je die nu al afbreken."

"De continuïteit wordt geraakt als je hiermee niet snel aan de slag gaat", waarschuwt de NBA-voorzitter. "Dat betekent serieus huiswerk voor de interne accountants en leden die als accountants in business in financiële functies actief zijn. Ook moet er over steeds meer zaken worden gerapporteerd. Niet alleen over klimaatimpact, maar bijvoorbeeld ook over watergebruik en circulaire bedrijfsactiviteiten. De eisen die aan de verantwoording in de jaarrekening worden gesteld nemen toe. Hiermee komt duurzaamheidsinformatie simpelweg centraal te staan in zowel de interne als externe informatievoorziening. Daarin dragen accountants in hun verschillende rollen een belangrijke verantwoordelijkheid."

Sneeuwbaleffect

De nieuwe wetgeving gaat voor een sneeuwbaleffect zorgen, voorspelt Fou-Khan Tsang. "In plaats van de honderd grote bedrijven die met de bestaande regelgeving vanuit de EU hebben te maken, gelden de nieuwe regels straks voor alle bedrijven die voldoen aan de criteria voor grote ondernemingen. De schatting is dat er zo'n drieduizend van zijn. En het effect van de maatregelen beperkt zich niet tot die groep. Je krijgt ook een doordruppeleffect naar het mkb. Een grote organisatie vraagt aan zijn hele keten - van toeleveranciers tot transporteurs - hoeveel CO2 ze verbruiken, omdat ze dat in hun eigen rapportage nodig hebben. Dat zie ik steeds meer gebeuren in de aanloop naar deze regelgeving."

'Je krijgt ook een doordruppeleffect naar het mkb.'

Bedrijven die voorop lopen met het rapporteren over niet-financiële informatie hebben moeite hun weg te vinden in een woud van rapportagesystemen. Gloort er met CSRD licht aan het einde van die tunnel?
Van der Vegte: "Dat is een goede vraag. Ik hoop dat we een convergentie van standaarden krijgen. Daar maken we ons als NBA samen met andere stakeholders al heel lang sterk voor. Er zijn in het verleden heel veel taxonomieën gepubliceerd. Dat maakt het lastig om er eenduidig mee om te gaan. Datzelfde geldt voor de verschillende certificaten. Misschien gebruik je in je productieproces alleen gecertificeerde duurzame grondstoffen. Er zijn tientallen partijen die dat certificeren. Hoe weet ik nu zeker als ik daarover rapporteer, inclusief de uitstoot van CO2, of de informatie juist, volledig en getrouw is? Daarom is het belangrijk dat bedrijven hier in de aanloop naar 2023 pragmatisch mee omgaan. Begin gewoon. Staar je niet blind op het bedenken van procedures, maar ga aan de slag. Rapportages zijn de uitkomst van een heel proces. Sinds Pacioli doen we al aan dubbel boekhouden. Inmiddels zijn we zes eeuwen verder. We staan nu aan het begin van eenzelfde soort traject voor niet-financiële informatie."

Tenenkrommend

Tsang: "Het wordt in ieder geval concreter. Tot nu zorgde wetgeving er vooral voor dat in het bestuursverslag in fraaie zinnen werd opgeschreven wat er op het gebied van duurzaamheid was bereikt. Dat leidt soms tot tenenkrommende passages. Een luchtvaartmaatschappij die schrijft over papieren rietjes en de CO2-uitstoot uitdrukt per reizigerskilometer. Die is dan 66 gram - haast niks - terwijl het in werkelijkheid om een enorme hoeveelheid CO2-uitstoot gaat. Nu worden daadwerkelijk kpi's gevraagd. Er zit ook een dubbele materialiteit in. Je kijkt naar de impact van risico's zoals klimaatverandering, vermindering van biodiversiteit op het bedrijf en andersom naar de risico's die het bedrijf veroorzaakt met betrekking tot het milieu en de maatschappij. Voor een accountant is dat echt wel andere wiskunde."

Gaat CSRD een einde maken aan greenwashing?
Tsang: "Nee, en laten we helder zijn: greenwashing is gewoon fraude. Net zomin als fraude kan je greenwashing uitbannen. Het wordt wel ingewikkelder om te green washen. Dat heeft met die dubbele materialiteit te maken. Je moet niet alleen het effect aangeven op jezelf maar ook op de buitenwereld."

'Voor een accountant is dat echt wel andere wiskunde.'

Welke inspanning vraagt het van bedrijven om zich hierop voor te bereiden?
Tsang: "Die is aanzienlijk. Je moet rapporteren wat materieel is voor je onderneming. Dat is voor een zakelijk dienstverlener heel anders dan voor een chemische fabriek. Bij de eerste gaat het over leaseauto's, vliegreizen en een beetje papier. In het tweede geval raakt het aan veel processen. Daar komt bij dat het ophalen van niet-financiële informatie geen sinecure is. Je moet eerst in kaart brengen hoe je er aan komt en hoe de informatiestroom gaat lopen. Daarvan moet je een toetsbaar proces maken. Mijn advies aan bedrijven is: creëer een taskforce. Zorg voor een brede samenstelling. En zoek er in ieder geval een deskundige bij die al ervaring heeft met duurzaamheidsrapportages. Het gaat er om of er straks een systeem is opgebouwd dat door de accountant controleerbaar is. Anders moeten we een hele waslijst met beperkingen gaan opnemen. Gelukkig ziet de EU het als een leertraject. Dat blijkt uit het feit dat er in eerste instantie alleen limited assurance moet worden geboden. Een hoop bedrijven zijn nog niet zo ver. Voor hen is dit best spannend. Ook aan de accountantskant zit die uitdaging. De big four-kantoren hebben de expertise om beursgenoteerde bedrijven mee te nemen in dat traject, maar veel van de bedrijven voor wie CSRD straks geldt hebben kleinere accountantskantoren. De leercurve is voor die accountants misschien wel steiler dan voor interne accountants en aib's. Mij viel een paar jaar geleden op, tijdens bijeenkomsten van de Groene Brigade, dat de interne accountants een voorsprong in kennis hebben op de externe accountants. Dat is niet zo vreemd. Als bedrijven hiermee aan de slag gaan beginnen ze meestal met een apart rapport. Vaak komt het pas met de komst van integrated reporting in het domein van de externe accountant."

Rol van de NBA

Volgens Van der Vegte is dit "bij uitstek" een moment waarop de NBA het voortouw kan nemen. "We creëren bewustwording, bieden educatie en ondersteuning. Kennisuitwisseling is cruciaal. We hebben in Nederland 22 duizend accountants. Twaalfduizend daarvan werken in het bedrijfsleven. Als NBA ondersteunen we ze in die verschillende rollen. Met webinars zoals CO2-accountancy zijn we vorig jaar gestart, net als met onze groeiende community 'Planet Finance'. Ook de publieke managementletter 'Klimaat is financieel', waarmee we organisaties begin 2020 opriepen om klimaat de hoogste prioriteit te geven, krijgt een vervolg. In september van dit jaar brengen we als NBA een handleiding uit die accountants houvast biedt met betrekking tot klimaat. Maar er is ook veel kennis voorhanden bij de leden en de organisaties waarbinnen zij werken. Die moeten we delen en actief benutten. Door rondetafelgesprekken - waar loop je tegen aan? Hoe tuig je een proces op? - maar ook door de krachten te bundelen met kantoren en andere organisaties zoals SRA."

'Als je het hebt over publiek belang, dan raak je met duurzaamheid de kern.'

Bedrijven hebben nog achttien maanden. Is dat een potentiële valkuil, of zorgt het juist voor het noodzakelijke momentum?
Van der Vegte: "De EU zet er druk achter. Het vergroot de sense of urgency. Aan de andere kant is er nog veel onduidelijk. Pas volgend jaar worden alle details ingevuld. We weten wel welke richting het opgaat. In het interpreteren van de regels speelt de accountant een rol. Die adviseert ook als hij of zij controlerend is. De accountant kan het bedrijf challengen op processen. Dit gaat over de relevantie van het accountantsberoep. Als je het hebt over publiek belang, dan raak je met duurzaamheid de kern. Het onderstreept onze maatschappelijke relevantie en vergroot de aantrekkelijkheid van het beroep. Er zijn wel uitdagingen. Een aantal bedrijven zal moeite hebben een accountant te vinden. Dat zien we al met de NOW-regeling die ons veel tijd kost. Dat zal voor dit dossier ook gelden. Dan zeg ik maar: een accountant moet je verdienen."