NBA-voorzitter Marco van der Vegte reageert op het eindrapport van de MCA.

Discussie Column 17 januari 2020

MCA-discussie vraagt om nuance

Vijf jaar geleden stelde de NBA de Monitoring Commissie Accountancy in, als onderdeel van de 53 verbetermaatregelen van de sector. We vroegen de MCA kritisch naar de voortgang van de veranderingen in de wettelijke controlepraktijk te kijken. Deze week produceerde de MCA een lijvig derde rapport, met een kritische toonzetting en dertig concrete aanbevelingen.

Uiteraard heb ik het rapport zorgvuldig gelezen. En in de dagen na het verschijnen van het rapport heb ik alle reacties en alle mediaverslagen rustig tot mij laten doordringen. Ik ga hier niet aangeven welke aanbeveling beter smaakt dan een andere. Dat vind ik niet sjiek naar de MCA, want dit rapport verdient een zorgvuldige en afgewogen reactie. En ook niet sjiek naar de CTA, die immers heel snel met haar aanbevelingen komt. Daar moet alle ruimte voor zijn en blijven.

Er moet me wel iets van het hart. We hebben het in dit rapport alleen over het openbaar beroep. Maar er zijn nog veel meer accountants, duizenden, die niet tot de scope behoren van het rapport, tenzij het gaat over de ketenverantwoordelijkheid. Ook zij lezen in de krant dat "accountants falen" en dat is kwalijk. Ik wil hier dan ook graag alle AiB'ers, mkb'ers, IA'ers en overheidsaccountants die wél aangesproken maar níet bedoeld zijn, een hart onder de riem steken.

Ook wil ik iets zeggen over de toon van het debat. Want zoals gewoonlijk heeft de publieke opinie haar oordeel snel gereed. En dan lijkt het erop dat ons beroep consequent blijft falen en dat er ondanks alle kritiek na vijf jaar nog nauwelijks iets is gebeurd.

Dat doet onrecht aan het rapport en onrecht aan het beroep. De afgelopen vijf jaar is er keihard gewerkt om tekortkomingen te verhelpen en de kwaliteit op het vereiste niveau te krijgen. De MCA erkent dat ook en constateert dat het beroep er wel degelijk beter voor staat dan vijf jaar geleden. Alleen, het is nog niet goed genoeg. Dat stelt teleur, de conclusies van de MCA komen dan ook hard aan. Maar een glas dat half leeg is, is tegelijkertijd half vol, en er zijn voldoende lichtpunten om geloof te houden in de toekomst. Dat is geen kwestie van een te positief zelfbeeld (zoals het MCA-verwijt luidt), maar een conclusie op basis van de feiten; feiten die ook door de MCA worden geconstateerd.

Ik zet daar nog meer tegenover. Om de verandering te realiseren is terecht de lat flink omhoog gegaan de afgelopen jaren. Iedereen werkzaam in de sector moet beseffen dat het beter moet en daarnaast blijven wij en de kantoren de lat verhogen. Het Dashboard Accountancy bevat informatie over het interne inspectieprogramma van accountantsorganisaties, die laat zien dat het percentage toereikende controledossiers op iets meer dan 70 procent ligt. Laat me maar meteen duidelijk zijn: dat is te weinig. De trend is goed, het percentage groeit, maar het is niet goed genoeg; dat moeten we erkennen.

Het uitgangspunt voor accountantsorganisaties is uiteraard om op alle controles een toereikende score te behalen. Let wel, een niet-toereikende score betekent zeker niet hetzelfde als een foutief oordeel van de accountant; de risico's daarop nemen overigens natuurlijk wel toe. Daarbij moet de accountant op basis van de standaarden voldoende en geschikte controle-informatie kunnen aantonen. Ongeacht of het niet voldoen hieraan impact heeft op het oordeel in de verklaring. Daarom willen we leren van iedere controle die een niet-toereikende score krijgt. Leren van fouten om het de volgende keer nog beter te doen, is wat accountants ervaring geeft. Die ervaring is cruciaal voor het gedegen uitvoeren van wettelijke controles. De kantoren blijven zich inzetten om verder te verbeteren en die score van 100 procent te behalen.

Nu kan je mij terecht de vraag stellen: waarom zijn we er dan nog niet? Als accountants moeten we ons houden aan de voorschriften en verordeningen, want die zijn er niet voor niks! Ik ben van mening dat compliance een belangrijke drijfveer hoort te zijn voor het werk van elke accountant. Wij zien echter als effect dat alle maatregelen leiden tot een meer formalistische aanpak en een verhoging van de werkdruk, zoals ook de MCA bevestigt. De nuance die ik daarom wil toevoegen, is dat je als accountant nooit The Bigger Picture uit het oog mag verliezen. Wat gebeurt er bij je controlecliënt, wat zie je, wat gebeurt er, welke dilemma’s zijn er, wat vinden stakeholders, loop je voldoende door het bedrijf? Het uitvoeren van een controle is mensenwerk, vereist judgement in de toepassing van standaarden en interpretatie van data en maakt gebruik van de interne beheersingsstromen.

Kijk daarom daadwerkelijk naar het functioneren van een organisatie. Laat zien dat we een relevante rol hebben, toon lef door gerichte keuzes te maken in je controle en er te staan op de momenten die ertoe doen, zoals bij vermeende onregelmatigheden of mogelijke discontinuïteit.

Een belangrijke vraag ten slotte is of de sector de verandering zelf af kan. De MCA heeft die vraag ontkennend beantwoord, maar wat mij betreft is het de verkeerde vraag. Natuurlijk kunnen we dit niet zelf, we hebben de buitenwereld - opdrachtgevers, toezichthouders en politiek - hard nodig in deze verandering.

Je mag van het beroep verwachten dat ze haar prestaties op orde heeft, maar de samenleving zal de behoeften en de prestatiecriteria met ons moeten bepalen. Het succes daarvan vereist een gezamenlijke inspanning. Wij blijven de schouders eronder zetten en staan open voor een constructieve discussie, voor suggesties en uiteraard voor kritiek. Te beginnen met het MCA-rapport.