Jan Bouwens

Accountants van morgen moeten inschatten in hoeverre zij kunnen vertrouwen op algoritmen of een mix van menselijke en machine-uitkomsten. Daarvoor moeten zij hun analytische systeem inschakelen ten koste van hun intuïtie, meent Jan Bouwens.

Discussie Column

De beste accountants denken langzaam

In 2019 publiceerden Jenni Kallunki en haar collega's een studie waarin duidelijk werd dat het IQ van de accountant de kwaliteit van de controle bepaalt. Zo maakt de slimme accountant veel minder vaak een fout bij de vaststelling van de toekomst van de onderneming (going concern) dan de audit partner met een lager IQ. Nu gaan de gebruikte data terug naar de periode 2000-2009, dus wellicht dat IQ nu geen rol meer zou moeten spelen? Het antwoord luidt volmondig NEE!

De accountant is gewend om systemen te gebruiken die de productiviteit en kwaliteit van controles helpen verbeteren. Net zoals autorijden op de openbare weg al in 2021 mogelijk zal zijn zonder menselijke tussenkomst, is het zeer waarschijnlijk dat de accountant binnenkort controles uitvoert over de volledige administratie, in plaats van te vertrouwen op steekproeven. De systemen van bedrijven worden langzaam maar zeker aangepast om full audits elektronisch uit te voeren. En voor zover dat niet het geval is voorzien nieuwe methodes de accountant van instrumenten die de uitvoering van full sample controles binnen handbereik brengen. 

Een van de technieken die de accountant gebruikt valt onder de categorie kunstmatige intelligentie, waarbij algoritmen worden gebruikt om data uit het verleden te combineren met aanvullende informatie. De vraag is: kan de accountant de resultaten van de machine of een mens of beide op waarde schatten?

Uit recent onderzoek van Berkeley Dietvorst en collega's blijkt dat mensen fouten van machines zwaar aanrekenen en al gauw het vertrouwen in door algoritmes aangedragen adviezen negeren in hun besluitvorming. Maar het tegenovergestelde gebeurt wanneer diezelfde mensen een wijziging kunnen aanbrengen in de voorspelling van de machine. In dat geval zal de beslisser meer dan proportioneel vertrouwen op de resultaten van het systeem.

Beide uitkomsten zijn ongewenst, omdat we willen dat de beslisser - onze accountant - niet meer en niet minder vertrouwen heeft in de uitkomsten van de systemen, dan de nauwkeurigheid van de resultaten rechtvaardigt. Om in deze situatie te komen hebben we accountants nodig die hun intuïtie kunnen deactiveren, om de resultaten van elke bron (systeem of mens) aan een grondige analyse te onderwerpen: wat zegt de gegeven uitkomst mij, en past de uitkomst echt bij de onderliggende situatie? Met andere woorden, we zoeken accountants met een analytische instelling.

Uit onderzoek van de MIT-econoom Shane Frederick weten we dat analytische besluitvormers precies de afwegingen maken die nodig zijn om in dit opzicht de juiste beslissing te nemen. In vergelijking met mensen die hun beslissing op een intuïtieve manier nemen, zien we dat mensen die een probleem benaderen eerder een analytische dan een intuïtieve invalshoek vormen: minder afgeleid, onafhankelijker van wat de tegenpartij zegt, minder overmoedig en meer open voor nieuw bewijs. Dit zijn precies de kenmerken die de accountant nodig heeft om de resultaten vast te stellen die het resultaat zijn van berekeningen van machines en mensen. In zijn recente onderzoek constateert Anthony Bucaro dat senior accountants die gedwongen werden analytisch te denken, meer omvattende informatie in hun oordelen beschouwen dan de accountant die het oordeel intuïtief velt.

Met de opkomst van geavanceerde analysetechnieken, machine learning en de introductie van algoritmen is er geen ontkomen aan: accountants moeten hun analytische systeem inschakelen ten koste van hun intuïtie. In termen van Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman: accountants moeten langzaam denken, in plaats van snel!

Wat vindt u van deze column?

Reageer

Jan Bouwens is hoogleraar accounting UvA en research fellow University of Cambridge.

reacties

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.