John Weerdenburg vraagt aandacht voor een vreemd randje in de regelgeving rondom kwaliteitsbeoordelingen, dat wat hem betreft aanpassing behoeft.

Discussie Column 29 november 2022

Toetsingen nieuwe geest

Recent was ik betrokken bij de toetsing van een mkb-accountantskantoor met een mooie samenstelpraktijk, dat ook een vrijwillige controle uitvoert en een beoordelingsopdracht. U zou misschien zeggen: "Dat klinkt niet heel spannend", maar dat werd het onverwacht toch. De uitkomst van een toetsing door de Raad voor Toezicht joeg een accountant van het kantoor namelijk flink in de gordijnen.

Wat speelde hier? Uit de toetsing bleek dat het systeem van kwaliteitsmaatregelen voldeed. Sterker nog, het beoordelingsdossier oogstte zelfs complimenten. Daarentegen kreeg het kantoor een onvoldoende voor de uitvoering van de vrijwillige controle. Het ging om de controle van een 'buurtbudget', waarbij de geldverstrekkende gemeente een controleverklaring wenste. De accountant had deze opdracht aanvaard, omdat hij zich maatschappelijk betrokken voelde bij de buurt en zijn gemeente. Uit de toetsing volgde echter dat het kantoor een verbeterplan dient op te stellen en dat hertoetsing volgt.

In reactie hierop beriep de accountant zich op artikel 18* van de Verordening op de kwaliteitsbeoordelingen, maar dat artikel heeft een vreemd randje. Namelijk: om hertoetsing te voorkomen, moet je als accountant ook stoppen met alle assurance-opdrachten. In deze situatie betekende dit voor de accountant dus óók stoppen met de beoordelingsopdracht, die wél voldeed! Hierdoor bleef de accountant vol twijfel achter. Want de vrijwillige controle opzeggen mag dan eenvoudig zijn, maar dat geldt niet voor het andere aspect: zijn trouwe klant de wacht aanzeggen, terwijl het dossier prima is. Dat gaat deze accountant veel te ver. En laten we eerlijk zijn: welke accountants kunnen dit wel uitleggen aan hun klant, zonder zich daarbij hoogst ongemakkelijk te voelen? Ik ken ze niet.

Als we hier heel klinisch naar kijken, zien we een accountant van een mkb-kantoor, die zichtbaar aantoont dat hij over de kwaliteiten beschikt om een beoordelingsopdracht uit te voeren. Tegelijkertijd moet die accountant deze opdracht opzeggen, als hij niet wil dat zijn kantoor een hertoetsing ondergaat. In deze casus gaat het om één beoordelingsopdracht van één klant. Maar wat nu als het er vijf waren geweest, of tien, of meer? Nou? Het scenario voor dit kantoor lijkt nu een hertoetsing te worden, inclusief flinke kostenpost. Een hertoetsing, die bovendien uitsluitend is gebaseerd op het dossier van die ene vrijwillige controle die dit kantoor deed - en die ook al is opgezegd. Het is een wrange afdronk van een onbegrijpelijk regelspel, dat niet langer past bij deze tijdgeest.

En toch, er gloort mogelijk licht aan de horizon. In de loop van 2023 starten de NBA en de Raad voor Toezicht met een nieuw systeem van toetsingen van accountantskantoren. De eerste voorbereidingen hiervoor zijn al begonnen; er wordt een zeer uitgebreide monitoringvragenlijst verstuurd. Een onderdeel bij deze 'toetsingen nieuwe leest' is dat er bij een hertoetsing alleen nog maar wordt gekeken naar de onderdelen die bij de eerste toetsing niet op orde waren. Dat is een mogelijke reddingsboei voor onze collega.   

Om dit te formaliseren, is het nodig dat de Verordening op de kwaliteitsbeoordelingen wordt aangepast en voorgelegd aan de ledenvergadering in juni 2023. Hopelijk wordt er bij de totstandkoming hiervan gekeken naar een situatie zoals deze en kunnen mkb-accountants vertrouwen op een toetsingsuitkomst die recht doet aan hun kwaliteiten.  

*Artikel 18
Artikel 16, derde lid onderdeel b en artikel 17 worden niet toegepast indien een eindoordeel dat het kwaliteitssysteem verbetering behoeft als bedoeld in artikel 12, tweede lid, onderdeel b,
a. uitsluitend is gebaseerd op het oordeel over de uitvoering van assurance-opdrachten door de accountantseenheid; en
b. de accountantseenheid schriftelijk verklaart geen assurance-opdrachten meer uit te voeren. (Zie T18 en T19).