Marcel Pheijffer

In het ESG-domein mogen de S van social en de G van governance niet worden vergeten, aldus Marcel Pheijffer. Ook rondom crypto's moeten accountants hun rol pakken.

Discussie Column

Hot topics: ESG en crypto

Met enige regelmaat heb ik geschreven over maatschappelijk verantwoord ondernemen, langetermijnwaardecreatie, klimaat, duurzaamheid en aanverwante onderwerpen. Met enige regelmaat heb ik mij daarbij sceptisch getoond over de rol die accountants spelen bij het uitvoeren van werkzaamheden ten aanzien van deze onderwerpen. Sceptisch, omdat ik me afvroeg of accountants de benodigde kennis hebben, of zij het niet te commercieel benaderen (bounty beach), of er wel adequate (toets)normen bestaan en omdat ik - nog steeds overigens - te veel voorbeelden van greenwashing heb gezien.

Wat er van mijn scepsis ook zij, het is een gegeven dat accountants een (steeds belangrijkere) rol spelen ten aanzien van wat thans het ESG-domein wordt genoemd: environmental, social & governance. Ik voer dan ook geen nutteloos achterhoedegevecht tegen die rol, maar accepteer die als een gegeven. Vanuit een professioneel-kritische instelling blijf ik het volgen en zo nu en dan van commentaar voorzien. Zeker als het om greenwashing gaat, een thema dat dicht tegen frauduleus - want misleidend - handelen aanzit.

Bij ESG mogen de S en G niet worden vergeten

Alleen al de benaming en betekenis van ESG maken duidelijk dat het niet alleen over milieu, klimaat en duurzaamheid gaat. Dat zijn onderwerpen die vooral aan de E van ESG zijn gekoppeld. Het zijn onderwerpen die de meeste aandacht krijgen, zowel van ondernemingen als van de accountant. Maar laten we vooral de andere twee pijlers niet vergeten.

Zo ben ik benieuwd hoe ondernemingen en hun accountants omgaan met het rapporteren over het onderwerp 'sociale (on)veiligheid', dat goed binnen het S-domein past. De afgelopen periode doemde de term sociale (on)veiligheid bij meerdere organisaties op, bijvoorbeeld bij Pels Rijcken (het kantoor van de Landsadvocaat), omroeporganisaties (zie de DWDD-affaire rond Matthijs van Nieuwkerk) en zelfs in de burelen van de Tweede Kamer. Of wat te denken van een onderwerp zoals voedselveiligheid, waarmee diverse cliënten van accountantsorganisaties hebben te maken. Maar wat weten accountants daar nu eigenlijk van?

Evenzeer ben ik benieuwd naar de werkzaamheden en rapportages over het G-domein. Dit bijvoorbeeld gegeven de reeds jarenlang voortslepende affaire rond Gerard Sanderink, de afgezette ceo van Centric. Of wat te denken van het bestuurlijk gerommel bij de B&S Group van ondernemer Willem Blijdorp?

Crypto

Naast ESG noem ik de cryptowereld als hot topic. Een wereld die ik eveneens op professioneel-kritische wijze volg. Eerder dit jaar schreef ik in het FD en op deze website een stevig artikel over het sprookje van 'stablecoin Tether'. Ook mijn laatste FD-column ging over de cryptowereld, ditmaal over de ondergang van FTX. De strekking van die artikelen is dat ik weinig geloof heb in crypto's en al hetgeen ermee samenhangt. Wat mij betreft gaat het om een luchtballon die snel mag leeglopen.

Nou kan het zijn dat ik ook hier een achterhoedegevecht voer en later op mijn schreden moet terugkeren en moet erkennen dat crypto's een blijvertje zijn. Ik zal dat dan grootmoedig doen. Maar zover is het nog lang niet. Daarvoor zijn er nog te veel incidenten, mede als gevolg van een gebrek aan adequate regelgeving en toezicht.

Maar ook vanwege het feit dat accountants hier hun rol niet pakken. Want als het gaat om crypto's doen accountants er of het zwijgen toe, of spelen zij een dubieuze rol. Ik verbaas me erover dat we vanuit het accountantsgilde zo weinig horen over de risico's en gevaren van crypto's. Maar ook dat er nauwelijks discussie wordt gevoerd over de governance van en de kerstbomen aan bedrijfjes die grote cryptospelers hebben opgetuigd. En voorts dat ik zo weinig discussie zie over het feit dat organisaties waar miljardenbedragen in omgaan volstaan met een proof of reserves, in plaats van een normale jaarrekeningcontrole.

Opmerkelijke blog European Central Bank (ECB)

Ik sta zeker niet alleen in mijn kritiek ten aanzien van crypto's. Ik verwijs in deze bijvoorbeeld naar de op 30 november jongstleden verschenen ECB-blog met de sprekende titel Bitcoins last stand. De auteurs (Ulrich Bindseil en Jürgen Schaaf) serveren Bitcoin in duidelijke taal af: "Bitcoin's conceptual design and technological shortcomings make it questionable as a means of payment: real Bitcoin transactions are cumbersome, slow and expensive. Bitcoin has never been used to any significant extent for legal real-world transactions. In the mid-2010s, the hope that Bitcoin's value would inevitably rise to ever new heights began to dominate the narrative. But Bitcoin is also not suitable as an investment. It does not generate cash flow (like real estate) or dividends (like equities), cannot be used productively (like commodities) or provide social benefits (like gold). The market valuation of Bitcoin is therefore based purely on speculation."

En als we nog even teruggaan naar de E in ESG:

"It's also worth noting that the Bitcoin system is an unprecedented polluter. First, it consumes energy on the scale of entire economies. Bitcoin mining is estimated to consume electricity per year comparable to Austria. Second, it produces mountains of hardware waste. One Bitcoin transaction consumes hardware comparable to the hardware of two smartphones. The entire Bitcoin system generates as much e-waste as the entire Netherlands. This inefficiency of the system is not a flaw but a feature. It is one of the peculiarities to guarantee the integrity of the completely decentralised system."

Kijk- en leestips

De tijd zal ons leren of mijn scepsis aangaande de cryptowereld al dan niet terecht is. Nu de feestdagen eraan komen en u wellicht wat meer vrije tijd heeft, heb ik wat aanbevelingen in deze:

  • allereerst een ruim een uur durend interview van Andrew Ross Sorkin (New York Times) met Sam Bankman-Fried, topman van het recent ten onder gegane FTX;
  • het boek The Cryptopians. Idealism, greed, lies and the making of the first big cryptocurrency craze, geschreven door Laura Shin. Het boek gaat over Ethereum, het 'zusje' van Bitcoin;
  • het boek The missing cryptoqueen, geschreven door Jamie Bartlett. Het boek gaat over OneCoin en verdwenen miljarden. Net zoals topvrouw Ruja Ignatova van de aardbodem lijkt te zijn verdwenen;
  • het boek Popping the crypto bubble, geschreven door Darren Tseng, Stephen Diehl en Jan Akalin.

Het laatste, recent verschenen boek zal cryptocritici aanspreken (maar ik beveel het accountants ook van harte aan!). Onderbouwd met argumenten, betrekken de auteurs onder meer de volgende stellingen:

  • "Cryptocurrency is a giant scam, although a complicated scam that uses technobabble, heterodox economics and populist anger to obfuscate its functioning. A pitch perfect scam for the post-truth era of social media where trust in institutions and experts is at an all-time low."
  • "Crypto is a gripping story full of sound and fury, hope and fear, hype and noise, greed and idealism, yet despite all that, it is a tale signifying nothing in the end. Crypto is not just an experiment in anarcho-capitalism that did not work; it is an experiment that can never work and never will work."
  • "Crypto is an idea that is as senseless and ephemeral as every other collective delusion throughout history that has since passed into the intellectual dustbin of history, and this time is not different."

Wellicht heeft u wat aan mijn tips voor onder de kerstboom. Dit is mijn laatste bijdrage van het jaar, daarom wens ik u bij deze een fijne feestmaand toe!

Wat vindt u van deze column?

Reageer

Marcel Pheijffer (1967) is hoogleraar Forensische Accountancy aan de universiteiten Nyenrode en Leiden.

Gerelateerd

reacties

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.