Die waarschuwing uitte Tjalling Tiemstra, commissaris bij onder meer Ballast Nedam en Royal Haskoning DHV, gisteren tijdens de bij de NBA gehouden debatbijeenkomst over het optreden van de accountant in de algemene vergadering van aandeelhouders (AvA).

Partijen zoals beleggersvereniging VEB, maar ook de Werkgroep Toekomst accountantsberoep, verwachten van de accountant een actief optreden en zoveel mogelijk openheid, ook in de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering.

Tijdens het debat spraken (naast Tjalling Tiemstra) Rients Abma (Eumedion), Geert Koster (VEB), Michael de Ridder (PwC) en Thessa Menssen (cfo van BAM) over de vraag hoe accountants beter aan de verwachtingen over hun optreden tijdens de AvA kunnen voldoen.

'Hol controle niet uit'

Als aftrap van het debat presenteerde Veronique Stoffels (NBA) de uitkomsten van het NBA-onderzoek naar het optreden van de accountant in de AvA's van 2014. Daaruit bleek onder meer dat rond 70 procent van de accountants tijdens die vergadering werd bevraagd (nipt meer dan vorig jaar: 68 procent) en dat er dit jaar meer en 'betere' vragen werden gesteld. Veruit meeste vragen gingen over controlewerkzaamheden en ook materialiteit was vaak een heikel punt. Aan accountants die de uitgebreider controleverklaring (pas verplicht over boekjaar 2014) nu al hanteerden, bleken minder vragen te zijn gesteld.

Tiemstra betoogde dat de VEB in een recente brief aan de grote accountantskantoren een lange lijst van "fantastische vragen" voor de accountant had geformuleerd. Maar veel daarvan horen volgens hem thuis in het vertrouwelijk overleg tussen commissarissen en accountant. "Als men weet dat die vragen en antwoorden, of de management letter, daarna tijdens de AvA naar buiten gaan, dan wordt zo'n gesprek veel minder open. En ook in de management letter zal veel minder komen te staan. Je moet daarom als AvA niet de op de stoel van de commissarissen gaan zitten. Dan hol je de controle uit en gooi je het kind met het badwater weg."

Toon aan de top

Verschil van mening was er over de reikwijdte van het oordeelsvermogen van de accountant. Thessa Menssen (BAM) acht het bijvoorbeeld voor de accountant onmogelijk om iets te zeggen over de tone at the top. "Opvallend dat vragen over dit onderwerp volgens het onderzoek veel voorkomen, maar op basis van welke standaard kan de accountant daarover iets zeggen?"

Michael de Ridder (PwC) verhaalde daarentegen over een beursfonds waar PwC juist op het onderwerp tone at the top had gefocust. "Je zoekt daarmee als accountant inderdaad de grenzen op tot waar kun je gaan. Er is binnen dat concern internationaal een vragenlijst ingevuld. Geen wetenschappelijk onderzoek maar je krijgt wel een goede indruk."

Op de vraag van gespreksleider Robert Mul (NBA) welke benchmark was gebruikt om iets concreets te kunnen zeggen, antwoordde De Ridder: "Geen extern toetsbare beschikbare benchmark. Wel een vragenlijst gemaakt door mensen die er verstand van hebben."

Ook de accountant van Ballast Nedam, aanwezig in de zaal, vertelde dat hij tijdens de AvA wel degelijk iets over dit actuele onderwerp had gezegd. "Ik kreeg de vraag uit de zaal of het bestuur me serieus nam. Eigenlijk gaat dat over de toon aan de top. Ik heb toen gezegd: ja, ik vind dat men mij serieus neemt. Daarmee week ik af van het gangbare protocol, maar ik heb het toch gedaan, anders wordt het flauw."

Relativering

Rients Abma (Eumedion) noemde het een goed initiatief van de NBA om het optreden van accountants in de AvA te monitoren. Maar hij benadrukte ter relativering wel dat de aandeelhouders van de gemiddelde onderneming maar voor een zeer beperkt deel de AvA bezoeken. "Van de aandeelhouders zijn 86 procent buitenlandse instellingen, die komen echt niet. Schriftelijke verklaringen en rapportages van de commissarissen over wat is besproken met de accountant zijn veel belangrijker. Het echte werk gebeurt voorafgaand aan de AvA."

Geert Koster (VEB) noemde drie volgens de VEB cruciale onderwerpen waar de AvA de accountant over zou moeten bevragen en die de beleggersvereniging het komende vergaderseizoen ook daadwerkelijk aan de orde zal stellen: de benoeming van de accountant, de samenstelling van zijn team en de aard van zijn controle - "een minimumcontrole of zijn er ook aanvullende werkzaamheden verricht?" - en als derde onderwerp de rol van het audit committee bij het aansturen van de accountant.

"De raad van commissarissen speelt een belangrijke rol", aldus Koster. "Het is
een spin in het web. De RvC moet dus adequaat zijn bezet en adequaat handelen.
Bij VEB is er eerlijk gezegd wel enige zorg op dit punt. In een recent onderzoek
las ik onlangs dat er commissarissen van beursvennootschappen zijn die denken
dat de accountant de jaarrekening samenstelt."

» Download het NBA-onderzoek 'Het verhaal achter de controle'