Discussie | Debat

Over de toekomst van de aarde en een beroep dat daarbij kan helpen

Een lezing van een natuurfilosoof en een discussie over duurzaamheid en de rol van de accountant vormden op 12 december het voorprogramma van de NBA-ledenvergadering. "Als je werkelijk de wereld liefhebt, handel je vanzelf anders."

Marc Schweppe

Natuurfilosoof en hoogleraar Matthijs Schouten schetste het huidige tijdvak als een tijd waarin de mensheid het aanzien van de aarde bepaalt. Een tijdvak dat zich kenmerkt door grote onzekerheid over de ontwikkeling van de natuur en het klimaat. De wijze waarop mensen daar mee omgaan maakte dat Schouten ze indeelde in vier groepen: ontkenners, fatalisten, ecomodernisten en posthumanisten.

Ledenvergadering_2022_12december2022_MatthijsSchouten.jpg

De natuurfilosoof kan wakker liggen van hoe zijn studenten naar de wereld kijken; als "de vioolspeler op de Titanic", of met het idee "na ons de zondvloed, nog snel drie keer naar Ibiza, dan hebben we dat vast gehad". Zeker voor hem is dat als bedrijven over tien tot twintig jaar niet zijn verduurzaamd, ze niet meer zullen bestaan. "Wat zullen we moeten worden, om een duurzame toekomst te realiseren voor onszelf?"

Filosofen

Bij zijn betoog over de grondhouding van mensen ten opzichte van de aarde raakte Schouten aan de opvattingen van filosofen als Aristoteles ("in de natuur gebeurt niks voor niks") en Descartes, die de natuur juist had "onttoverd" en geobjectiveerd. "Daar liggen alle wortels van de huidige grote crisis rondom het milieu", aldus de natuurfilosoof.

'Zeker voor hem is dat als bedrijven over tien tot twintig jaar niet zijn verduurzaamd, ze niet meer zullen bestaan.'

De grondhouding van de mens ten aanzien van de natuur verandert, van heerser en eigenaar naar uiteindelijk "participant", een situatie waarin het ecosysteem centraal staat, zo verhaalde Schouten. Maar tegelijk verbetert er nog weinig, "ondanks een halve eeuw maatschappelijk discours". Ook de bewustwording in de jaren zeventig en daarna, begonnen met het rapport van de Club van Rome in 1972, heeft "niet meer rechten voor de natuur gebracht", stelde hij vast. "Laten we ons weer wezenlijk verbinden met de wereld waar we deel van uitmaken. Als je werkelijk de wereld liefhebt, handel je vanzelf anders", zo riep Schouten op. "Rouwt u af en toe maar even over wat we allemaal kapot hebben gemaakt."

Ledenvergadering_2022_12december2022_MatthijsSchouten2.jpg

'U kunt in uw werk de toekomst wezenlijk veranderen.'

Zijn advies: Kijk dagelijks eens gedurende minstens vijf minuten naar iets dat niet door de mens is gemaakt.

Schouten illustreerde dat met een voorbeeld waarin een boom binnen enkele dagen een veel grotere betekenis kreeg. Hij benoemde het 'inter-zijn': In alles wat mensen zijn en doen, doen ze ertoe voor de wereld. "U kunt in uw werk de toekomst wezenlijk veranderen. Verbind u weer met de wereld in verliefdheid en handel daar naar."

BST live

Hoe dat in de praktijk handen en voeten moet krijgen, daarover ging het aansluitende 'BusySeasonTalks-live'-debat, onder leiding van BST-hosts Tülay Dilsiz-Gedik en Leo Veldhuizen. Zij spraken met Steffie van den Bosch (Tilburg University), Jeanine van Gestel (AFM) en Armand Kersten (VEB) over duurzaamheidsinformatie en de nieuwe Europese richtlijn CSRD.

Ledenvergadering_2022_12december2022_TulayDilsiz.jpg

"Wij allen kunnen organisaties helpen tijdens deze transitie en daarmee de wereld redden", zo betoogde Tülay Dilsiz-Gedik in een persoonlijk betoog vooraf. Bewust ruilde zij een eerdere functie in voor een positie bij Deloitte, om op ESG-terrein actief te kunnen zijn. "Ik wil de accountant worden die de maatschappij nu zo hard nodig heeft."

Ledenvergadering_2022_12december2022_SteffievandeBos.jpg

Steffie van den Bosch deed in Tilburg onderzoek naar duurzaamheidsrisico's binnen bedrijven en hoe die daarover rapporteren. Hoewel ondernemingen duurzaamheid wel meer en meer integreren, blijven ze vaak nog te oppervlakkig, stelde zij. Het zit nog niet in het DNA van organisaties. 

'De uitdaging is nu om vanuit het beroep van duurzaamheid echt werk te maken.'

"Voelt u zich de vertrouwenspersoon van het maatschappelijk verkeer?", wilde Armand Kersten van de zaal weten. Ongeveer de helft van de deelnemers antwoordde daar bevestigend op. Als vertegenwoordiger van de VEB stelde hij dat als beleggers ontevreden zijn over een accountant, dat vooral komt omdat die "de relatie met de opdrachtgever wel heel erg koestert". Begrijpelijk, aldus Kersten, maar de uitdaging is nu om vanuit het beroep van duurzaamheid echt werk te maken. Hij refereerde aan de opstelling van EY bij de controle van Shell, als goed voorbeeld van hoe dat kan.  

Ledenvergadering_2022_12december2022_ArmandKersten.jpg

Tegelijk kon hij zich de scepsis voorstellen rondom beleggers en duurzaamheid, want rendement staat toch vaak voorop. "Wat wij als VEB vragen van ondernemer en accountant is: Neem ons mee op jullie reis, laat zien wat verduurzaming concreet voor je betekent."

Stroomversnelling

Ook Jeanine van Gestel pleitte voor meer "tweerichtingverkeer" tussen partijen. De nieuwe CSRD-richtlijn van de EU gaat zorgen voor een "stroomversnelling rondom niet-financiële informatie", stelde zij. Daarbij wordt in de beginfase alleen limited assurance gegeven, dus is het zaak snel op te schuiven naar het geven van redelijke zekerheid. Daarvoor is een goed raamwerk voor interne beheersing nodig. En de nieuwe richtlijn heeft ook zijn weerslag naar het mkb. Denk aan banken die straks mogelijk alleen nog financiering verstrekken aan duurzame ondernemingen.

Volgens Kersten moeten we aanvaarden dat niet iedere onderneming in de toekomst zal overleven, zoals wellicht de grote olieproducenten. "Niet elke onderneming is er voor de eeuwigheid." Accountants moeten zich "wezenlijk ontwikkelen" op het terrein van duurzaamheid, want we praten over een "enorme verschuiving naar een gebied waar het niet vanzelfsprekend is dat de accountant deskundig is".

Ledenvergadering_2022_12december2022_JaninevanGestel.jpg

'Het is twaalf uur geweest, Europa moet een voortrekkersrol nemen.'

Van Gestel waarschuwde voor "pakken papier die op ons af komen" en het "verzanden in compliance". Van den Bosch had begrip voor zorgen vanuit de zaal, maar noemde de urgentie enorm hoog. "Het is twaalf uur geweest, Europa moet een voortrekkersrol nemen." Dat betekent niet alleen de creativiteit van bedrijven prikkelen om zaken op een eigen manier op te lossen, maar rondom duurzaamheidsinformatie ook "waar nodig hardere regelgeving invoeren, om te zorgen dat zaken echt worden aangepakt".

Meel

Volgens Van Gestel is het zaak  om "liever vandaag dan morgen" het gesprek met ondernemers aan te gaan over een noodzakelijke transitie. "Daarin kan de accountant een goede hefboomfunctie hebben."

Kersten gaf aan dat de VEB de accountant als eerst aangewezene ziet om een rol rondom duurzaamheidsinformatie te vervullen. De belegger verwacht van de accountant dat die ook daarover "niet met meel in de mond praat" en zich op dit nieuwe terrein bekwaamt. "Toon aan de samenleving dat je dé vertrouwenspersoon bent. En niet alleen van de opdrachtgever."

YouTube: BusySeasonTalks live debat over CSRD

Marc Schweppe is hoofdredacteur Accountant en Accountant.nl.

Gerelateerd

reacties

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.