Magazine 01 december 2011

Onbekend maakt nog onbemind

Nu de Belastingdienst haar nieuwe horizontale toezicht steeds breder uitrolt, is de kans groot dat op korte termijn een groeiende vraag naar tax assurance ontstaat. Dit biedt externe accountants en internal auditors de kans om een nieuw uitdagend vakgebied te betreden. Een verkenning langs drie dimensies.

Dit artikel is verschenen in Accountant nr. 12, 2011

Bekijk alle artikelen uit dit nummer

» Download dit artikel in pdf

Jos de Groot

Tax assurance veelbelovend voor auditors

Niet dat tax assurance overigens een geheel nieuw fenomeen is. Nyenrode biedt al vijf jaar een tax assurance-programma aan en bijvoorbeeld de NFAS-praktijk (Non Financial Assurance Services) van PwC gaf de afgelopen jaren al diverse vormen van tax assurance bij klanten af. Desondanks leeft tax assurance nog niet echt onder internal auditors en externe accountants (hierna: auditors). De rol die zij kunnen spelen in het nieuwe speelveld tussen belastingplichtige en fiscus, bleef vooralsnog veelal onbesproken, onderbelicht of simpelweg onbegrepen. Enerzijds heeft dat te maken met het feit dat tax voor veel auditors nog altijd een black box is. Maar ook geldt dat onbekend onbemind maakt. Door de holistische benadering van tax assurance bleef tot nu toe grotendeels onduidelijk wat er precies met het begrip wordt bedoeld. Het isdaarom interessant om tax assurance langs drie dimensies eens nader onder de loep te nemen, na te gaan welke specifieke mogelijkheden tot dienstverlening er zijn en zodoende wat handvaten aan te reiken voor de verdere discussie. 

Horizontale verantwoordingsinformatie

Door tax assurance af te geven kan een onafhankelijke ter zake deskundige auditor - de tax assurance leverancier - een vorm van comfort (assurance) toevoegen aan de specifieke informatie die een belastingplichtige aan de Belastingdienst verstrekt. Dit roept direct de eerste vraag op, over welke verantwoordingsinformatie het dan gaat. Feitelijk oefent de Belastingdienst in de nieuwe horizontale toezichtsituatie niet zozeer toezicht uit op cijfers maar op het fiscale systeem van een organisatie, ook wel het tax control framework genoemd. Met andere woorden, het fiscale horizontale toezicht is dus een vorm van systeemtoezicht. 

Maar alleen het hebben van een tax control framework is uiteraard geen doel op zich. Om fiscaal in control te zijn, dienen de fiscale internebeheersingsmaatregelen binnen de organisatie per relevant belastingmiddel niet alleen adequaat te zijn opgezet maar ook effectief te werken. 

Weliswaar heeft de Belastingdienst wel het nodige gezegd over de contouren van een tax control framework maar zij heeft nog niet expliciet benoemd welke specifieke informatie zij verlangt over de wijze waarop de belastingplichtige organisatie aantoonbaar fiscaal in control is. In mijn optiek zal de verantwoordingsinformatievoorziening hierover aan de hand van de volgende elementen kunnen verlopen: 

1. De fiscale aangiften voor alle relevante belasting middelen.
2. Het fiscalerisicoprofiel: dat wil zeggen de ontwikkeling van het fiscalerisicoprofiel voor alle relevante belastingmiddelen.
3. De compacte beschrijving van het fiscalerisicobeheersingssysteem, welk systeem op de organisatie zelf is toegesneden.
4. De belastingrisico- en beheersingsincidenten.
5. Nieuwe ontwikkelingen en gebeurtenissen met mogelijk fiscale consequenties.
6. De beantwoording van specifieke vragen van de Belastingdienst over de fiscaliteit en fiscale interne beheersing.
7. De tax in control-verklaring (de zogenaamde tic-verklaring), de conclusie van het management over het fiscaal in control zijn, gebaseerd op het eigen monitoringprogramma van de organisatie.

Dit zijn tegelijkertijd de onderwerpen die bij de periodieke bespreking tussen belastingplichtigen en de fiscus op de agenda zouden moeten staan. Maar het zijn direct ook de aandachtsgebieden waarin interesse voor tax assurance kan ontstaan. 

Spectrum aan belastingmiddelen

De tweede dimensie die helpt tax assurance wat meer tot leven te brengen onder auditors, is het begrip te benaderen per relevant belastingmiddel voor de belastingplichtige organisatie. Er zijn alleen al in Nederland circa dertig verschillende belastingmiddelen, waaronder de vennootschapsbelasting, de omzetbelasting en de loonbelasting. Door onderscheid te maken tussen belastingmiddelen, worden vraagstukken direct herkenbaarder voor betrokkenen, zoals de concern controller, de financieel directeur, de internal auditor en de tax director. 

In de praktijk blijkt ook dat tax assurance-dienstverlening dan concreet inhoud kan krijgen. Zo verrichtten wij onlangs een onderzoek naar de feitelijke toepassing van gemaakte transfer pricing-afspraken (relevant voor de vennootschapsbelasting) binnen een internationaal opererend concern. Zo'n onderwerp staat te vaak nog niet op de agenda van de tax director, omdat hij samen met externe adviseurs zich doorgaans richt op het op stellen van de benodigde transfer pricing-documentatie en de afstemming met de fiscus. Maar daardoor blijft het vaak onduidelijk wie er in de praktijk op toeziet dat er binnen de (internationale) organisatie daadwerkelijk conform de geldende transfer pricing afspraken wordt gehandeld. Hier komt tax assurance om de hoek kijken. Een ander concreet voorbeeld is een onderzoek van een aantal specifieke interne beheersingsmaatregelen rondom loonbelastingen en sociale verzekeringen bij een internationaal opererende uitzendorganisatie. 

Soms is tax assurance expliciet opgenomen in een convenant voor horizontaal toezicht. Zo is in het branche convenant dagbladendistributie opgenomen dat jaarlijks door een externe of interne accountant specifieke werkzaamheden worden uitgevoerd op een aantal loonbelasting specifieke aspecten. Een ander voorbeeld is de uitvoering van een statistische steekproef op alle in- en uitgaande geldstromen, waarin elke gestoken post wordt onderzocht op de juiste fiscale behandeling voor alle relevante belastingen van elke getrokken post. Dit soort onderzoeken geeft een concreet inzicht in de wijze waarop de organisatie fiscaal in control is op de specifiek onderzochte gebieden. 

Assurance kent diverse gezichten

Niet alleen kunnen de opdrachten op het gebied van tax assurance zeer divers en specifiek zijn, ook de mate van comfort die de tax assurance-leverancier afgeeft, kan zeer variëren. Dit is de derde dimensie. In mijn optiek moet de term assurance in dit kader breed worden opgevat. Het gaat om het toevoegen van een vorm van comfort aan fiscale verantwoordingsinformatie. En dus niet om de enge betekenis van het technische begrip assurance zoals die in de NV COS-standaarden wordt gehanteerd. 

Auditors kunnen die comfort op zeer diverse wijzen leveren, mede afhankelijk van het object van onderzoek (de horizontale verantwoordingsinformatie) en de van toepassing zijnde belastingmiddel(en). Het kan variëren van een zogenaamde bijzondere controle of review-opdracht van historische financiële informatie tot dienstverlening in de vorm van specifiek overeengekomen werkzaamheden, een assurance-rapport volgens NV COS 3000 en/of een overige (advies)opdracht. Naar verwachting zal tax assurance de komende tijd vooral worden geleverd via specifiek overeengekomen werkzaamheden. 

Breed universum

Al met al ontstaat er een driedimensionaal, breed universum met een groot aantal individuele potentiële tax assurance-gebieden waarin auditors een rol kunnen spelen en comfort/assurance kunnen afgeven. Daarmee kunnen we niet alleen onze maatschappelijke rol een nieuwe impuls geven, het is ook een middel om de samenwerking met fiscale en andere experts aan te halen. Tax assurance vergt al snel multidisciplinaire teams met niet alleen kennis van de audit maar ook van processen, controls, IT en vooral de fiscaal-technische aspecten rond het desbetreffende belastingmiddel. In de praktijk blijkt dat de combinatie van de auditaanpak met de fiscaal-juridische of fiscaal-economische invalshoek uiterst leerzaam kan zijn voor beide kanten. Dat geldt zowel voor de technische uitvoering van de werkzaamheden als voor de wijze van rapporteren aan de opdrachtgever. 

Klaar staan

Tax assurance kan de in het horizontale toezicht gewenste openheid, transparantie en wederzijds vertrouwen stimuleren. Uiteindelijk zal de fiscus samen met de belastingplichtige organisaties moeten uitmaken welke specifieke informatie over het fiscaal in control zijn wordt uitgewisseld en op welke gebieden een tax assurance-leverancier eventueel op onafhankelijke wijze comfort over die informatie kan afgeven. Hoe dat er precies uit komt te zien, is nog ongewis. Maar externe accountants en internal auditors doen er goed aan om daar invloed op uit te oefenen en alvast klaar te staan voor de potentieel nieuwe vraag naar dienstverlening op dit gebied. 

Noot
Jos de Groot, registeraccountant en certified internal auditor, is werkzaam als director in de assurance-praktijk van PwC.

Ondernemers: What's in it for me?

Of tax assurance echt tot leven komt hangt vooral ook af van de gebruikers en opdrachtgevers. Het is natuurlijk ook zo dat niet elk vlak in dit universum relevant is en inspeelt op een relevante vraag. En misschien ligt daarin wel een van de grootste uitdagingen. 

Immers, in zekere zin lijkt het horizontaal toezicht en daarbinnen tax assurance, op outsourcing van toezicht door de belastingdienst richting het belastingplichtige bedrijfsleven en haar auditors. Dat past weliswaar in de geest van horizontaal toezicht en de eigen verantwoordelijkheid van organisaties, en tax assurance geeft organisaties zelf het inzicht in de kwaliteit van hun (fiscaal) in control zijn, maar een veel gestelde vraag bij ondernemers zal blijven ‘What's in it for me?’. Het ruim twee jaar geleden door hoogleraar auditing Peter Eimers geponeerde idee om de belast ingdienst aan ondernemers, die een tax assurance leverancier hebben ingeschakeld, een tax-credit (een korting op de te betalen belasting) te laten verstekken, verdient in dat kader een nieuwe kans in de discussie.