Nieuws 05 oktober 2017

Overzicht gemeentelijke controlemarkt toont enorme verschuiving

De drie grote accountantskantoren die actief zijn op de gemeentelijke controlemarkt trekken zich meer en meer terug. Uit een vergelijking van de gemeentemarkt in 2013 en 2016 blijkt een enorme verschuiving. Nieuwe spelers duiken in het gat.

'Gemeenten vrezen zonder accountant te komen zitten', kopte het Financieele Dagblad in februari van dit jaar. De drie grootste accountantsorganisaties in de gemeentemarkt (Deloitte, EY en PwC) nemen mede als gevolg van capaciteitsproblemen met name afscheid van kleinere en middelgrote gemeenten.

Toezicht op kwaliteit, kantoorroulaties, risico's en een krappe arbeidsmarkt maken dat kantoren keuzes moeten maken in hun klantenportefeuille. In het net verschenen transparantieverslag van PwC erkent het kantoor dat er soms 'nee' moet worden verkocht als een capaciteitstekort dreigt. Volgens het genoemde FD-artikel frustreert het kantoren daarnaast dat gemeenten weinig waarde lijken te hechten aan het accountantswerk.

Onrust

Kosten voor  extra werk, als gevolg van de overheveling van zorgtaken en -gelden naar gemeenten (het ‘sociaal domein’) en controle van de Wnt, zorgen bovendien regelmatig tot onenigheid tussen gemeenten en hun accountants. Haaksbergen stapte zelfs naar de rechter vanwege een geschil met huisaccountant EY over - volgens de gemeente deels onduidelijk onderbouwd - meerwerk.

Ook het tussentijds opzeggen van lopende contracten leidde tot onrust en juridische schermutselingen. De Groningse gemeenten De Marne, Winsum en Bedum legde een claim neer bij Deloitte, omdat het kantoor in de zomer van 2016 het contract met de drie gemeenten onverwacht opzegde. Deloitte kocht de claim voor een onbekend bedrag af.

De middelgrote spelers Baker Tilly Berk en BDO hebben de afgelopen jaren een flink deel van de markt overgenomen. Inmiddels zijn die in aantal gecontroleerde gemeenten het derde en vierde accountantskantoor in de gemeentemarkt. Maar ook daar is het einde aan de capaciteit in zicht.

Uit een enquête van gemeentekoepel VNG in mei jl. bleek dat twintig procent van de gemeenten vreest de komende jaren moeilijk of helemaal geen accountant te kunnen vinden. "Zorgelijk vinden wij wel dat zeker nog 35 gemeenten geen accountant hebben voor het rekeningjaar 2017" aldus de VNG destijds.

Nieuwe spelers

Een aantal kantoren heeft zich - ook al eerder - aangediend als toetreder, zoals de Hofsteenge Zeeman Groep, in 2012 opgericht door twee voormalige Deloitte-accountants. Dat kantoor controleerde voor 22 gemeenten de jaarrekening over 2016. "We zouden met gemak het dubbele aantal kunnen bedienen, want de aanvragen blijven komen. Maar we hebben in de zomer van 2016 gemeenten moeten teleurstellen, omdat we vol zaten. Voor het controlejaar 2017 is nog beperkt ruimte" aldus partner Erik Vriese eerder tegenover Accountant.nl. 

Ook elders lijkt de markt het terugtrekken van de grote spelers meer en meer op te vangen. De Ipa-Acon Groep (ooit gestart als provinciale accountantsdienst van Noord-Holland) zag het aantal gecontroleerde gemeenten ruim verdubbelen, van zeven naar vijftien. Verstegen accountants en adviseurs groeide in drie jaar van één naar vijf gecontroleerde gemeenten.

Daarnaast storten nieuwe spelers zich op de gemeentemarkt. In 2016 startte Publiek Belang Accountants, met voormalige Deloitte- en EY-accountants. In januari 2017 kozen de hiervoor genoemde vier Groningse gemeenten, in navolging van Tiel, voor het tot dan toe regionaal opererende kantoor Vallei Accountants. In april van dit jaar bundelden ANG en Astrium hun werkzaamheden voor gemeenten, waterschappen en andere overheidsorganisaties in Astrium Overheidsaccountants. En op 2 oktober is het nieuwe kantoor PSA (Publieke Sector Accountants) van start gegaan, opgericht door (opnieuw) voormalige Deloitte-accountants uit Rotterdam en Alkmaar. Niet vreemd, want Deloitte was jarenlang absolute marktleider bij de controle van gemeenten, sinds de fusie met de VB Groep (het voormalige verificatiebureau van de VNG) in 1998.

Inventarisatie

Hoe groot de verschuiving in de gemeentelijke controlemarkt is geweest, blijkt uit een inventarisatie van die markt in 2013 en 2016, gemaakt door de redactie van Accountant. De verschuiving is zichtbaar gemaakt in de vorm van een kaart van Nederland, waarop per gemeente is aangegeven welk accountantskantoor de controle verrichtte in 2013 en 2016.

 

De eerdere vrees van een aantal gemeenten om geen accountant te kunnen vinden voor boekjaar 2016 blijkt achterhaald; de markt heeft zijn werk gedaan. De afname bij de grote drie is opgevangen in de markt en via nieuwe toetreders.

Verwachting is dat dit ook voor 2017 het geval zal zijn, mits gemeenten er tijdig bij waren. "Mede door wisseling van accountants tussen kantoren, de sectorverantwoordelijkheid voor kwaliteit en het delen van kennis en ervaring van accountants en gemeenten, worden voor 2017 geen problemen verwacht", aldus Koos Vos, coördinator publieke sector bij de NBA. Volgens hem zijn vergelijkbare ontwikkelingen zichtbaar bij woningcorporaties en onderwijs. De NBA wil nieuwe spelers snel aansluiten op het bestaande sectoroverleg.

Het overzicht over 2013 en 2016 is ook opgenomen in het eind september verschenen magazine Accountant (editie Q3, rubriek Becijferd).

NB. In de infographic staat abusievelijk dat de gemeente Leidschendam-Voorburg in 2016 werd gecontroleerd door Baker Tilly Berk; dat was echter Mazars. De telling wordt daarmee Baker Tilly Berk: 79, Mazars: 9.