Nieuws

Deloitte schond zorgplicht tegenover financier

Accountants van Deloitte hebben hun zorgplicht geschonden tegenover factoringmaatschappij De Lage Landen. Volgens de Rechtbank Rotterdam kan een accountant ook een zorgplicht tegenover derden hebben als hij een niet-wettelijke taak vervult.

Lex van Almelo

Inzet van de uitspraak is een plantenhandelaar die een factoringovereenkomst aanging met De Lage Landen voordat hij failliet ging. De geldschieter wilde verifiëren wat de ondernemer nog te goed had van enkele Duitse debiteuren. De ondernemer vulde daarvoor zelf de debiteurenconfirmaties in, op blanco papier dat accountants van Deloitte hem hadden toegestuurd. Een registeraccountant en een accountant-administratieconsulent waren nauw betrokken bij het bedrijf. De RA gaf in maart 2010 een samenstelverklaring af zonder te beseffen dat de ondernemer werkte met valse inkoop- en verkoopfacturen.

Omdat de AA de aangiften omzetbelasting verzorgde, kreeg de RA pas echt lucht van de fraude door het strafrechtelijk onderzoek van de FIOD. Tijdens deze onderzoeken werden de RA en de AA gezien als medeverdachten van oplichting, maar de twee zijn niet vervolgd. Wel diende het OM een klacht tegen de registeraccount in bij de Accountantskamer, die hem berispte. Ook omdat hij ten onrechte een inbrengverklaring had afgegeven bij een bedrijf dat de handelaar oprichtte.

Beoordelingskader zorgplicht

In een civiele procedure eisen De Lage Landen (DLL) en haar moederbedrijf AIG onder meer een schadevergoeding van 1,17 miljoen euro van het kantoor en de twee accountants. De Rechtbank Rotterdam zegt in een tussenbeslissing dat Deloitte onrechtmatig heeft gehandeld, maar heeft nog niet vastgesteld dat de schade van DLL daardoor is veroorzaakt . DLL en Deloitte moeten zich eerst nog uitlaten over de mogelijke eigen schuld van de financier.

De tussenbeslissing van de rechtbank is er niet minder interessant om, met name vanwege de uitleg over de zorgplicht van een accountant bij de uitvoering van wettelijk respectievelijk niet-wettelijke taken. Voor zover het gaat om de uitvoering van een wettelijke taak had Deloitte “zonder meer een zorgplicht jegens een derde als DLL”. Een accountant dient daarbij namelijk ook een publiek belang voor zover derden hun gedrag moeten kunnen afstemmen op diens informatie. Tussen het afgeven van een inbrengverklaring en een controleverklaring ziet de rechtbank wat dit betreft geen wezenlijk verschil.

Bij de uitvoering van niet-wettelijke taken heeft een accountant in beginsel alleen een zorgplicht tegenover de opdrachtgever. Onder bepaalde omstandigheden geldt die zorgplicht ook tegenover derden. Bijvoorbeeld als de accountant die derden informatie geeft over de situatie bij zijn opdrachtgever en weet of behoort te weten dat die derde daarop (zeer) waarschijnlijk zal vertrouwen als hij besluit een bepaalde transactie aan te gaan. “De accountant kan dan niet voorbijgaan aan de maatschappelijke realiteit dat de derde geneigd is groot belang te hechten aan die uitlatingen.”

Bij het beoordelen van de zorgplicht tegenover de derde kijkt de rechtbank naar wat die derde mag verwachten van een redelijk handelend en redelijk vakbekwaam accountant. Dat hangt onder meer af van:

  • de aard van de geschonden norm;
  • de ernst van een geconstateerde schending;
  • de informatie die de accountant heeft verschaft;
  • de mate waarin de accountant de schade kon voorzien;
  • de maatregelen die de accountant heeft getroffen en de waarschuwingen die hij heeft gegeven om de schade te voorkomen.

Debiteurenconfirmatie

De RA was volledig op de hoogte van de afspraken tussen de cliënt en DLL over de debiteurenconfirmaties en was betrokken bij de uitvoering daarvan. De confirmaties moesten bevestigen dat de opgaven over het debiteurenbestand juist waren. De ondernemer vulde de blanco formulieren van Deloitte zelf in op basis van gefingeerde vorderingen en maakte gebruik van vervalste handtekeningen. De RA heeft nooit nader onderzocht of de retour ontvangen verklaringen juist waren.

De accountant had moeten weten dat DLL juist vanwege de betrokkenheid van een gerenommeerd accountantskantoor als Deloitte meer waarde zou hechten aan de debiteurenconfirmatie dan aan een confirmatie die de handelaar zelf invulde. Vanwege zijn nauwe betrokkenheid en de suggestie dat Deloitte ‘assurance’ gaf over de getrouwheid van de verklaringen heeft de RA zijn zorgplicht geschonden en onrechtmatig gehandeld tegenover DLL. In het maatschappelijk verkeer is zijn optreden ook een gedraging van Deloitte, dat daarom op dit punt ook onrechtmatig heeft gehandeld.

De AA heeft alleen de eerste debiteurenlijst doorgestuurd. Zij hoefde toen niet bedacht te zijn op mogelijke onjuistheden in de opgave door de plantenhandelaar en geen nader onderzoek te doen.

Inbrengverklaring

Bij het afgeven van de inbrengverklaring is de RA ten onrechte puur afgegaan op de gegevens uit de jaarrekening over 2009. Hij wist toen echter al dat er een substantiële contante geldstroom bestond binnen de onderneming en had daarom nader moeten onderzoeken of de activa en de passiva van de plantenhandel echt bestonden.

De RA heeft ook op dit punt zijn zorgplicht tegenover DLL geschonden. Deloitte is het met de Accountantskamer eens dat de RA “kritischer” had moeten zijn. De rechtbank vindt daarom dat de RA en Deloitte – in tegenstelling tot de AA - onrechtmatig hebben gehandeld.

Kritische distantie

De RA en de AA waren in verschillende rollen nauw betrokken bij de bedrijfsvoering van de plantenhandelaar. Zij wisten dat er volgens de boekhouding een aanzienlijke contante geldstroom bestond binnen de onderneming en waren er (al dan niet alletwee) ook van op de hoogte dat:

  • al dit contante geld volgens de plantenhandelaar “in een kluis van bank in Duitsland” lag en dat de cliënt niet duidelijk maakte hoe hij een en ander “regelde”;
  • de omzet zeer substantieel steeg, maar de vervoerskosten nagenoeg gelijk bleven;
  • de dga de lagere facturen per bank betaalde en de bedragen boven de 60.000 euro contant;
  • facturen per bank moesten worden voldaan in verband met de factoring;
  • de dga het kasgeld niet afstortte;
  • volgens de bankafschriften van de Duitse bank nauwelijks geld binnenkwam op deze rekening, terwijl dat in het kader van de factoring wel moest;
  • hun opvolger bij het samenstellen van de jaarrekening kritische vragen stelde over de verdubbeling van de post handelsdebiteuren, terwijl tegelijkertijd sprake zou zijn van een crediteurendaling;
  • er een civiele procedure liep tegen een voormalige afnemer van de handelaar waarin de handelaar volgens die afnemer valse facturen overlegde;
  • de RA op verzoek van de plantenhandelaar contact had opgenomen met DLL om per direct extra krediet te verkrijgen voor het betalen van een belastingschuld, zonder DLL te vertellen dat de FIOD op dat moment was binnen gevallen bij de plantenhandelaar.

De rechtbank vindt daarom dat de accountants onvoldoende kritisch zijn geweest tegenover de plantenhandelaar en dat zij ten onrechte geen onderzoek hebben gedaan naar de getrouwheid van de debiteurenlijst die hij aanleverde. Het gaat er niet om dat zij op de hoogte waren of moesten zijn van de frauduleuze handelingen van de plantenhandelaar, maar wel dat zij onvoldoende kritisch zijn omgegaan met de gegevens die de plantenhandelaar aanleverde. Zij hebben zich onvoldoende:

  • aangetrokken van de belangen van DLL;
  • rekenschap gegeven van hun positie als accountant;
  • rekenschap gegeven hun functie en bijdrage aan het rechtsverkeer.

Ook hierdoor hebben de accountants en Deloitte hun zorgplicht geschonden.

Oorzakelijk verband

In hoeverre de schendingen van de zorgplicht en het onrechtmatig handelen hebben geleid tot de schade van DLL staat nog niet vast. DLL, de accountants en Deloitte mogen zich hierover in het vervolg van de procedure nog uitspreken. Net als over de vraag of DLL zelf ook blaam treft, omdat het een concernrelatie heeft met Rabobank, waar de plantenhandelaar voordien lange tijd klant was.

Gerelateerd

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.