Nieuws 21 december 2018

NEMACC-symposium: 'Data analyseert zichzelf niet'

Zo'n 600 mkb-accountants bezochten medio december een symposium van NEMACC over het toenemend belang van niet-financiële informatie, mogelijkheden van data-analyse en de kwaliteit van het mkb-kantoor.

De samenwerking binnen NEMACC, kenniscentrum van de NBA en de Erasmus Universiteit Rotterdam, duurt inmiddels zeven jaar, maar er is vrees voor de toekomst. “Omdat we zo zuinig hebben geleefd de afgelopen jaren, mogen we het surplus aan vermogen komend jaar souperen”, aldus voorzitter Jochem Beekhuizen bij de start van het symposium. Dat betekent dat het voortbestaan van NEMACC voor 2019 is gewaarborgd. Ook kwam uit de AA-gelederen de vraag om onderzoeksprojecten op te pakken die passen bij de vernieuwingsagenda van de NBA. “Dit symposium is daar een mooi bewijs van.”

De onderwerpen die tijdens het achtste symposium werden gepresenteerd waren inderdaad passend: assurance van niet-financiële informatie, data-analyse en de kwaliteit van een mkb-accountantskantoor.

Kansen voor accountants

Prof. Hans Gortemaker en prof. Dick de Waard deden literatuuronderzoek naar assurance van niet-financiële informatie voor de mkb-accountant. Uit 35 artikelen uit meerdere landen kwamen 16 mogelijke diensten die mkb-accountants zouden kunnen oppakken.

De onderzoekers van NEMACC vormden vervolgens een denktank van 15 deskundigen, met daarin ook mkb-accountants. Die maakte een selectie van vijf mogelijke diensten: het duurzaamheidsverslag, datalevel assurance, continuous auditing, het voldoen aan wet- en regelgeving en gematigde assurance bij de jaarrekening. Gortemaker over die laatste: “Moet je altijd alles volgens de complexiteit NV COS controleren of kan het voor kleine ondernemingen op een andere, vereenvoudigde manier?”

De denktank kwam nog met een nieuw onderwerp: informatie over de keten. Hoe zit de keten in elkaar? Gebeuren daar geen foute zaken? Gortemaker ziet zekerheid bieden over dat soort niet-financiële informatie als een kans voor de accountant. “U heeft kennis van controleren en een prachtige merknaam. Pak dan die kans.”

Ook De Waard beaamde dat niet-financiële informatie belangrijker wordt. “Maar dat is niet van gisteren. Econoom Arnold Heertje schreef in 1962 al over natuur, kapitaal en arbeid. We zijn in feite alleen doorgegaan met kapitaal, maar dat is natuurlijk niet het enige goed dat schaars zou kunnen zijn.” Bij het tackelen van praktische dilemma’s voor ondernemers kan de mkb-accountant prima een rol spelen. “Adviseren, controleren en zekerheid geven”, aldus De Waard. “U krijgt lastige informatie op uw bordje. Hoe bepaal je wat materieel is en wat niet? Het proces van niet-financiële informatie is ontzettend leerzaam. U zit aan de tekentafel.”

Data-analyse is prachtig gereedschap

Prof. Peter Eimers en Tom Koning lieten aan de hand van enkele cases zien dat data-analyse een prachtig gereedschap kan zijn voor de mkb-accountant. Ruud Snoeker, director Program Internal Control Accountancy bij Erasmus Universiteit, legde hen een aantal vragen voor. “De ervaring met datavelden en dergelijke: hoe ga je dat organiseren in je mkb-kantoor?” Koning: “Begin klein. Kies die ene klant uit die met je het avontuur wil aangaan. Kijk met welke digitale expert, bijvoorbeeld een databasebeheerder, je extern kunt samenwerken. Realiseer je dat je het de eerste keer nooit helemaal goed doet. Je moet doorzettingsvermogen hebben. En data analyseert zichzelf niet. Het is de ervaren accountant met zijn uitgebreide referentiekader die uiteindelijk de juiste conclusies trekt.”

De mkb-accountant moet dan wel een besef hebben van de kwaliteit van de data. “Hoe ver moet je gaan om de betrouwbaarheid vast te stellen? Daarvoor moet je ook kijken naar het doel van de gegevens. Is er een harde norm nodig of is de data zachter, maar kun je er voor analysedoeleinden wel wat mee?”

Controleren is het maken van een puzzel, constateerde Eimers. “Data-analyse is één van de puzzelstukken. Net zoals de steekproef dat is. Audit is een art, geen science. Je hebt dus nog steeds professional judgement nodig. Documenteer daarbij wel wat je hebt gedaan, zodat ook voor reviewers van toezichthouders duidelijk is wat jouw storyline is.”

Kwaliteit meten

Dr. Niels van der Weerdt ging in op het meten van kwaliteit door het mkb-accountantskantoor. Daarvoor kun je alleen kijken naar de output (enge definitie) of naar het geheel van eigenschappen van een organisatie dat van belang is voor het voldoen aan behoeften van belanghebbenden (brede definitie). Van der Weerdt voerde een enquête uit onder zowel accountants in dienstbetrekking als vennoten. “Wat goed accountantswerk is, hangt er vanaf van wie je het vraagt. Ondernemers bijvoorbeeld roepen vooral zaken als een sceptische houding, proactief leiderschap, cultuur en strategie. Kwaliteit is volgens hen meer dan accounting, maar gaat onder meer zelfs over persoonlijke integriteit.”

Vijftig procent van de ondervraagden brengt vaktechniek naar voren als bepalend voor de kwaliteit. De andere helft noemt klantwaarde. Van der Weerdt: “Vraag is inderdaad ook waar je de norm zoekt. Intern of extern. Om een analogie te trekken: Als je hard rijdt met je auto, kijk je dan naar de borden langs de weg voor de norm. Of meen je de norm zelf te kunnen stellen, omdat je een lege snelweg voor je ziet.” Dat is ook de keuze die mkb-accountantskantoren voorgelegd krijgen in het werkboek dat bij het onderzoek hoort. “Het een sluit het ander niet uit.”