NEMACC-symposium: mkb-ondernemer heeft behoefte aan 'strenge vriend'
NEMACC organiseerde op 8 februari in congrescentrum NBC in Nieuwegein een symposium met aandacht voor thema's als materialiteit, goed bestuur in het mkb en psychologische valkuilen. Het mkb-kenniscentrum van NBA en Erasmus Universiteit Rotterdam presenteerde er drie onderzoeken.
Ronald Bruins
NEMACC-voorzitter Jochem Beekhuizen gaf bij de opening aan dat dit wel eens het laatste jaar van NEMACC zou kunnen worden. Erasmus Universiteit en NBA hebben zeven jaar geleden een overeenkomst voor financiering gedurende acht jaar gesloten, reden voor evaluatie. "Uit onderzoek blijkt dat de gebruikers, met 82 procent van de ondervraagden, wel een toekomst zien voor NEMACC. We hebben die evaluatie aangeboden aan de NBA. We zijn in afwachting van verdere besluitvorming", aldus Beekhuizen.
Materialiteit vaker toegepast
Martin Hoogendoorn, hoogleraar externe verslaggeving Erasmus Universiteit Rotterdam, presenteerde onderzoek van NEMACC naar materialiteit. Dat begrip en de toepassing ervan wordt door veel accountants als abstract ervaren, stelde hij. Met de komst van de risicogerichte aanpak van de samenstellingsopdracht wordt materialiteit vaker toegepast, constateren de onderzoekers in het rapport. "Uit de interviews blijkt een duidelijke behoefte aan een rekentool en dan ook één die rekening houdt met de verschillende typen ondernemingen." Die rekentool, inmiddels te vinden op http://www.materialiteit.nl/, werd gedemonstreerd met het fictieve bedrijf Fiets BV.
Specifieke omstandigheden leiden tot andere benchmarks en percentages, zo blijkt. Met beide is rekening gehouden in het rekenmodel. Hoogendoorn: "Bij alle interviews komt ook duidelijk naar voren dat de kwalitatieve aspecten en daarmee de professionele oordeelsvorming bij iedere opdracht een grote rol speelt. Kennis van de klant is daarbij belangrijk, maar ook de verspreidingskring van de rapportage." Communiceren over materialiteit gebeurt volgens de onderzoekers nog te weinig.
Goed bestuur in mkb
Er is nog weinig bekend over wat nu goed bestuur is in het mkb; reden voor onderzoek door NEMACC naar governance in het midden- en kleinbedrijf. Auke de Bos (Erasmus Universiteit) en Michiel van der Ven (Hogeschool Utrecht) presenteerden de uitkomsten. In het mkb worden vraagstukken rondom goed bestuur en toezicht niet altijd expliciet benoemd, terwijl die zeker een rol spelen, concludeerde De Bos. Naar aanleiding van het onderzoek is een zgn. Diamond-model ontwikkeld, waarin vier elementen van goed bestuur zijn benoemd: sturen, beheersen, verantwoorden en het organiseren van feedback.
Mkb-ondernemer in verzekeringen en pensioenen Freek Njio van Mutsearts stelde dat dat laatste, het organiseren van tegenspraak, makkelijk een ondergeschoven kindje kan worden. "De valkuil, zeker als het goed gaat, is dat dikke-buik-gevoel. Wat zijn we toch goed. Kritische tegenspraak zorgt ervoor dat je scherp blijft. De accountant speelt daar een belangrijke rol in."
Na de pauze werd via een rollenspel verder ingegaan op het geven van feedback. Onderzoeker Ralph van Mechelen (Hogeschool Utrecht) voorzag het tafereel van commentaar. "Je ziet dat mkb-ondernemers vaak weinig loskomen van de praktijk om strategisch sturing te geven. Als ze al een strategie hebben, dan krijgt deze strategie weinig inhoud in de organisatie zelf. Dat is een gemiste kans." De accountant kan in dergelijke gevallen hulp bieden en het proces begeleiden. "Als borging van het proces. Ga niet zelf de strategie maken."
Ook op het element 'verantwoorden' uit het Diamond-model werd nader ingegaan. "Wie zijn nu de specifieke gebruikers van de verslaggeving? Wat is hun informatiebehoefte? Denk na over wat zij belangrijk vinden", stelde Michiel van der Ven. Volgens Auke de Bos kan de accountant de organisatie van een opdrachtgever naar een hoger niveau tillen en help het gepresenteerde model om het gesprek aan te gaan. "Dat verdiept de relatie van de accountant met zijn klant. Governance loont. Voor het bedrijf, voor de accountant en het voegt waarde toe voor de maatschappij."
Strenge vriend
Arno Nuijten en Nick Benschop (beiden Erasmus Universiteit) namen de aanwezige accountants mee in psychologische valkuilen bij het nemen van beslissingen. Nuijten: "Uit onderzoek blijkt dat mkb-ondernemers behoefte hebben aan een strenge vriend. Daarbij denken ze ook aan de accountant. Naast verstandige adviezen moeten we ook oog hebben voor de menselijke kant. En dus voor de psychologische valkuilen van de ondernemer."
In hun onderzoek onderscheiden ze vijf onderwerpen waarbij de accountant in beeld kan komen: strategie, wet- en regelgeving, HR, IT en bedrijfsopvolging. Ook benoemden ze daarbij behorende valkuilen. "Scan de aanwezigheid van die valkuilen die uw klant schade kunnen berokkenen. Geef de relatie met uw klant een centrale plaats in uw aanpak om de valkuilen te voorkomen", aldus Nuijten. "Overleg met collega's. Dat voorkomt een eigen blinde vlek. Onderneem actie die bij past bij de relatie. En evalueer de acties en de effecten op de adviesrelatie."
Van zelfvertrouwen naar zelfoverschatting
"Zelfvertrouwen is goed, maar het kan omslaan in zelfoverschatting", vervolgde Benschop. "Zo denkt tachtig procent van de Nederlanders dat ze een bovengemiddeld goede chauffeur zijn. Dat is realistisch bekeken onmogelijk. We hebben dan ook de neiging onze eigen vaardigheden te overschatten." Nog zo'n valkuil is het bevestigingseffect. "Het is niet zo dat we bij een beslissing netjes alle voordelen en nadelen op een rij zetten. Weinig mensen gaan zo neutraal, met een open mind, een keuzeproces in", stelde hij. "Je gaat op zoek naar die informatie die jouw keuze bevestigt. Zo zien Ajaxfans vaak een heel andere wedstrijd dan Feyenoordfans, terwijl het toch echt dezelfde wedstrijd is." Ook herkenbaar is het groepseffect. "Als iedereen het zo doet, dan zal het wel goed zijn. Maar vaak is dat de mening van degene die het hardst schreeuwt", aldus Benschop.
Kortom: bewustwording van die psychologische valkuilen is voor de accountant welhaast een must. Met die conclusie sloot dagvoorzitter Antoinette Rijsenbilt, onderzoeker en lid dagelijks bestuur van NEMACC, het symposium af. Zij zond de 750 aanwezigen heen met de gedachte dat de accountant meer en meer de strenge vriend van de mkb-ondernemer mag (of zelfs moet) zijn.