Opdracht niet vastgelegd, bonje in de familie
Een accountant uit Noord-Limburg legde vijftien jaar geleden niets vast over een eventuele verrekening van de toegestane schenkingsbedragen met een schuld wegens de overname van een boerderij. Dat had wel voor de hand gelegen, zegt de kantonrechter in een uitspraak over de agro-thriller.
Lex van Almelo
Moest de boekhouder de fiscale schenkingsvrijstelling nu wel of niet meteen verrekenen? De dochter zegt van wel en vindt dat zij na ruim vijftien jaar voldoende heeft afgelost op de lening, waarmee haar ouders haar in staat stelden de boerderij over te nemen. De ouders weten van niets en zeggen dat de boekhouder geen opdracht had voor de jaarlijkse verrekening. In hun ogen moet de dochter nog een flink deel aflossen.
In juni 2002 leverden de ouders het aandeel van de vader in de maatschap, de boerderijwoningen, de bedrijfsgebouwen, de agrarische productierechten en het landbouwmaterieel aan de dochter. De ouders zetten de verkoopprijs van 141.571,71 euro om in een geldlening tegen een rente van vijf procent. De dochter lost het bedrag af in maandelijkse termijnen van 450 euro; de ouders mogen huurvrij op de boerderij blijven wonen en werken. In 2007 lenen de ouders de dochter nog eens twaalf mille en in 2008 tien mille.
Geen opdrachtbevestiging
In 2018 vindt de dochter het welletjes. De dochter heeft volgens haar berekeningen 163.5711,71 euro terugbetaald door:
- de maandelijkse betalingen van 450 euro;
- een extra aflossing van 5.000 euro;
- het fiscaal vrijgestelde schenkingsbedrag van 5.400 euro jaarlijks te verrekenen met de geldlening.
Zo is het meer dan genoeg. De ouders bestrijden echter dat zij de accountant hebben opgedragen het bedrag van de fiscale schenkingsvrijstelling jaarlijks te verrekenen met de openstaande schuld. Beide partijen hebben inmiddels ook ruzie over het gebruik van de moestuin, de tunnelkas en de twee tractoren.
De dochter stapt naar de rechter en eist dat zij verder niets meer hoeft te betalen. Zij komt met een getuigenverklaring van de accountant, die meent dat in september 2001 - dus ruim vóór de levering van de boerderij - een gesprek is gevoerd bij de ouders over de automatische verrekening van de schenkingen. Maar wanneer dat gesprek precies is gehouden en wat daar exact is gezegd, weet de accountant niet. Er is geen verslag of besluitenlijstje gemaakt.
In de gerechtelijke procedure duiken wel een paar handgeschreven aantekeningen op die de notaris heeft gemaakt over de 'schenkingsproblematiek'. Volgens de kantonrechter doelt het notariskantoor hiermee op de bevoordeling van de dochter, die het boerenbedrijf mocht overnemen tegen boekwaarden, waarbij de quota werden gewaardeerd op nihil en waarbij de stille reserves niet werden verrekend.
Volgens de kantonrechter had het voor de hand gelegen dat de accountant de financieel ingrijpende verrekeningsopdracht schriftelijk aan beide partijen zou hebben bevestigd. Nu staat niet vast dat de schenkingen al die jaren zijn verrekend op basis van een opdracht. De dochter moet haar ouders daarom nog 73.184,73 euro betalen, waar nog wat rente bijkomt. Mocht één van de ouders komen te overlijden dan mag de ander huurloos blijven wonen in de boerderij.
Onderling respect
Op basis van een oude jaarrekening concludeert de kantonrechter dat de dochter ook eigenaar is van de hogedrukreiniger, twee tractoren, de veldspuit, de motoren en een transportband. De ouders mogen die echter wel bedrijfsmatig gebruiken "in onderling overleg". Gezien de familieverhoudingen verbindt de rechter hieraan maar geen dwangsom.
Over het gebruik van het erf, waaronder de moestuin en de tunnelkas en (delen van) de bedrijfsgebouwen hebben de partijen overeenstemming bereikt in een mediationtraject. De gemaakte afspraken zijn echter niet vastgelegd.
Volgens de kantonrechter is de dochter moreel verplicht om "haar ouders het leven niet onmogelijk te maken". Zij moet een redelijk gebruik van de tunnelkas en de bedrijfsgebouwen toestaan. Meer kan de rechter er niet over zeggen, want "onderling respect en oog voor elkaars belangen kan niet dwingend in een vonnis worden vastgelegd, dat zullen partijen zelf moeten doen".