Nieuws 13 december 2019

Belgische accountants willen 'guidance' in strijd tegen corruptie

De toolset van de accountant is in orde, maar de mindset niet. Voor de strijd tegen corruptie en witwassen hebben ze meer voorlichting en training nodig. Dat bleek tijdens een seminar van Transparency International Belgium en het Instituut voor Bedrijfsrevisoren.

Lex van Almelo

U ligt met uw zeiljacht vast in een kanaal te wachten bij de grens en kunt geen kant op. Bent u bereid om de douane iets te betalen, zodat u verder kunt varen? Rudy Hoskens legde het dilemma twee jaar geleden voor aan een groep topondernemers. Eén van de ceo's was bereid "alles te doen wat nodig was" om door te varen. Hij zou desnoods de waardevolle apparatuur uit zijn boot slopen om de douanier om te kopen. “Want elke minuut kost mij vijfduizend euro.” Hoskens, forensisch accountant bij PwC België en voorzitter van het Institute of Fraud Auditors, wil er maar mee zeggen dat de tone at the top verbetering behoeft.

Verwachtingskloof

Het seminar dat het Instituut van de Bedrijfsrevisoren (IBR) en Transparency International Belgium (TI) op International Anti-corruption Day (9 december) organiseerden, ging echter over de rol van de accountant bij corruptiebestrijding. De bedragen die gemoeid zijn met corruptie lijken op het eerste gezicht niet materieel, zei TI-directeur Guido De Clercq. Maar corruptie kan leiden tot enorme boetes, reputatieschade en koersverlies. Daarmee is corruptie volgens hem een agendapunt geworden voor het riskmanagement, net als de bestrijding van witwassen.

Volgens TI stelt de maatschappij steeds hogere eisen, waardoor de omgeving voor de accountant verandert. Daarom stond met name the expectation gap op het programma.

Dries Schockaert - director bij PwC, deeltijddocent aan de Vrije Universiteit Brussel en auteur van een proefschrift over internationale controlestandaarden - meent dat het maatschappelijk verkeer de kwaliteit van de controle niet kan beoordelen. Hij wees onder meer op onderzoek van DeAngelo uit 1981, waaruit blijkt dat de maatschappij soms ook "onredelijke verwachtingen" koestert.

Prestatiekloof

De Belgische toezichthouder, het College van Toezicht op de Bedrijfsrevisoren (CTR) kijkt volgens secretaris-generaal Aiméry Clerbaux "ook naar de prestatiekloof". Bij de wettelijke controles van niet-oob's gaat het bij tien procent van de tekortkomingen om fraudestandaard 240; bij oob-controles is dat iets beter: ruim zes procent.

De tekortkomingen bestaan vooral uit ontbrekende of gebrekkige documentatie over gesprekken met het management en over het identificeren van de frauderisico's bij omzeterkenning. Ook ontbreken procedures om de juistheid van journaalposten te toetsen of die van "andere aanpassingen" gemaakt bij de voorbereiding van de jaarrekening.

Ook het melden van ongebruikelijke transacties is nog niet optimaal. Controlerend accountants meldden er jaarlijks ongeveer zestig (kader). Het gaat volgens Clerbaux echter niet alleen om de kwantiteit, maar ook om de kwaliteit van de meldingen. En die valt tegen. Zowel in 2017 en 2018 heeft de Belgische FIU slechts één van de 60 á 68 gemelde ongebruikelijke transacties als verdacht doorgemeld. Aiméry Clerbaux: "Bij de toepassing van de antiwitwasregels is er ruimte voor verbetering." 

Training en uitleg

Hoe pak je dat aan? Forensisch accountants en kwaliteitsspecialisten toevoegen aan de controleteams en intensiever samenwerken met internal audit en riskmanagement. Probleem daarbij is wel dat audit fees achterblijven bij de nieuwe eisen. Secretaris-generaal Marc Bihain van het IBR: "Maar we moeten wel doen wat we moeten doen."

Volgens het CTR zou het goed zijn als accountants elk jaar een verplichte training krijgen om hun witwaskennis bij te spijkeren. Of het nu een verplichting moet zijn, is de vraag. Maar het pleidooi voor training vond gehoor. Onder anderen bij Rudy Hoskens, die vindt dat accountants behalve training ook meer uitleg nodig hebben over hoe zij de regels moeten toepassen.

Forensisch accountant, Nederbelg en TI-bestuurslid Evert Jan Lammers vindt dat kantoren de controlerend accountant moeten beschermen als die het gesprek aangaat met het management. Lammers bepleit meer "guidance" en een betere toegang tot het UBO-register. Ook moeten publieke en private partijen in zijn ogen meer informatie delen over opkomende bedreigingen. “Als je snel wilt, moet je alleen gaan, maar als je ver wilt samen.”

Lange weg

De conclusie van het eerste seminar dat TI hierover in 2017 organiseerde was volgens TI-directeur Guido De Clercq niet meer regels, maar een meer professioneel-kritische houding. "De toolset is okee, maar de mindset moet verbeteren." Of die sinds 2017 is verbeterd weet hij niet, maar bij dit tweede seminar was de discussie in ieder geval al "veel concreter". Aan voorspellingen waagt De Clercq zich niet, anders dan "We hebben nog een lange weg te gaan.".