Nieuws

'Accountant, laat je niet door angst regeren'

Accountants zijn vaak terughoudend om zich uit te spreken over hun waarnemingen rondom cultuur en gedrag. Zij onderschatten welke informatie ze in handen hebben en zijn te voorzichtig.

Dat stelde Femke de Vries (managing partner &samhoud consultancy en hoogleraar toezicht aan de Rijksuniversiteit Groningen) tijdens de achttiende editie van de Busy Season Talks op Clubhouse. Samen met Leen Paape (hoogleraar corporate governance aan Nyenrode) en Bart Jonker (bestuurslid Grant Thornton) sprak zij over governance, cultuur en gedrag, onder aanvoering van de vaste hosts Hakan Koçak en Arif Dursun.

Volgens De Vries moeten accountants meer worden uitgedaagd om een oordeel te geven over cultuur en gedrag; te vaak wordt dat nog vermeden wegens het ontbreken van een beoordelingskader. “Maar observaties zijn ook belangrijke data.”

Jonker verwees naar het jaarlijkse onderzoek van Grant Thornton onder commissarissen. Naast de behoefte aan goede en relevante data blijkt een belangrijke wens om als rvc vrijuit te kunnen spreken met de controlerend accountant, zonder aanwezigheid van het bestuur. Dat geldt ook voor het overleg met de internal auditor. De rvc kan zo vrijer vragen stellen en de accountant kan vrijer antwoorden, aldus Jonker.

De coronacrisis stelt andere eisen aan het controleraamwerk, meende De Vries. De natuurlijke neiging bestaat om bepaalde beslissingen goed te praten als een bedrijf onder druk staat. En de zichtbaarheid van controlefuncties valt deels weg door het thuiswerken, iets waar een organisatie zich goed bewust van moet zijn. “Je komt geen compliance collega meer tegen in de gang of bij het koffieapparaat.”

Niet gezien

Paape heeft als voorzitter van de rvc van coöperatie Univé Dichtbij het bestuur aan het begin van de coronacrisis veel ruimte gegeven “om de goede dingen te doen”. Maar de externe accountant heeft hij in die begintijd niet gezien en gehoord. “Ik wil weten wat jullie zien, horen en voelen. Waarom doen accountants dat niet? Vertel het me maar.” Geen nieuw fenomeen, aldus Paape, dat was bij het begin van de kredietcrisis in 2008 niet anders. “Ik vroeg destijds aan een zaal van vijftig accountants ‘wie van jullie heeft zijn klanten al gebeld?’ Dat waren er misschien vijf. Maar je bent als accountant een huisarts, bied je hulp aan, spreek je uit.”

Jonker herkende dat gevoel wel, maar zag ook grote verschillen in professionaliteit. De accountant wordt verleidt om zaken vooral formeel en schriftelijk te rapporteren, stelde hij. “Door extern toezicht en de rol van de Accountantskamer is het beroep veel voorzichtiger geworden.” Informeel informatie uitwisselen zou goed zijn. Volgens De Vries moeten accountants zich niet verschuilen achter dingen als het ontbreken van een wettelijk kader. “Je moet je durven uitspreken, als je op je klompen aanvoelt dat zaken niet kloppen. Laat je niet door angst regeren.”

Arif Dursun vroeg haar om een praktische tip, om meteen morgen bij een klant iets te kunnen doen rondom cultuur en gedrag. “Probeer te begrijpen wat de oorzaken zijn van bepaald gedrag in de organisatie”, adviseerde De Vries. Wat zijn goede en slechte prikkels van de omgeving; de aandeelhouders, regelgever of wetgeving? “Je mag ook best een beetje achterdochtig zijn.” Hakan Koçak was blij met haar ‘minicollege’ over dit thema, waar De Vries recent ook over schreef in Harvard Business Review.  

Koffieautomaat

Het is niet altijd ingewikkeld, meende Paape. Als accountant ben je wellicht niet opgeleid voor het analyseren van cultuur en gedrag, “maar na de ondergang van een bedrijf heb je binnen no time achterhaald hoe het kon gebeuren. Medewerkers blijken dan vaak allang signalen te hebben gegeven.” Als toezichthouder pleit hij graag voor meer uren voor de accountant in plaats van minder, om zulke signalen te kunnen oppikken. “Ook bij de koffieautomaat, onderschat niet wat je daar allemaal te weten kunt komen.” Tegelijk pleit hij voor meer multidisciplinaire auditteams, met daarin ook specialisten in cultuur en gedrag. “Het past niet allemaal in één hoofd, dat is onbestaanbaar en onwenselijk.”

Jonker zag in het afgelopen jaar dat het lastiger was voor accountants om zulke informele gesprekken te kunnen voeren en de smell of the place mee te krijgen. Hij verwacht dan ook dat accountants weer meer naar de werkplek gaan komen. “Als accountant moet je soms ook op je strepen staan en zeggen dat je mensen persoonlijk wilt spreken.”

Lastig zijn

Tijdens de afterparty benadrukte ook Fou-Khan Tsang (Alfa) dat accountants “hun mond meer moeten opentrekken”. Hij sloot zich aan bij het gevoel van Paape dat het financiële jaarverslag alleen maar minder relevant wordt en niet-financiële informatie juist steeds relevanter. Maar er is ook een “waaier aan bureaus” die in die markt stappen, waarschuwde Paape. “Als we niet oppassen wordt de kaas van ons brood gegeten.”

Juist jonge accountants komen op de werkvloer in aanraking met signalen die bijvoorbeeld op fraude kunnen wijzen. Moet je die dan niet betrekken bij het overleg met bijvoorbeeld de rvc, wilde jonge accountant Charissa Burgers weten. En hoe lastig mag je zijn als jonge accountant? “Blijf vooral vragen stellen, wees irritant, daar kom je heel ver mee”, adviseerde De Vries.

Ook co-host Aleks Kayhan herkende dat. “De keer dat ik dicht op een fraudegeval zat was als assistent-accountant. Hoe verder je ervan af staat, hoe lastiger het is om een fraude te vinden. Het gebeurt op de werkvloer.”

Editie 19: data en strategie

De voorlaatste editie van de reeks Busy Season Talks op 22 juni gaat over data en strategie. Gastsprekers zijn Hakan Akdoğan (business manager Hot Item Groep), Mohamed Bouker (partner Deloitte Consulting) en Pieter de Kok (partner Coney). Hosts zijn dit keer Hakan Koçak en Maxime Asjes. Aanvang 20.00 uur op Clubhouse.

Op 1 juli sluit de reeks gesprekken af met een online seizoensfinale in een echte 'huiskamer setting', die wordt georganiseerd in samenwerking met de NBA. Arif Dursun en Hakan Koçak ontvangen die avond, samen met hun vaste sidekicks Aleks Kayhan en Arnout van Kempen, een aantal gasten. Aanmelden kan via nba.nl.

Bekijk de weergave van editie 18 door ‘tekenend accountant’ Ferry Timp.

Gerelateerd

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.