Nieuws

NBA: Bestrijden van fraude is gezamenlijke verantwoordelijkheid

Het voorkomen, opsporen en bestrijden van fraude in organisaties is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van alle betrokkenen. Het bestuur, de directie of de dga heeft de verantwoordelijkheid voor het voorkomen en tijdig detecteren van fraude. Dat stelt de NBA in haar jongste publieke managementletter (PML).

Bij grotere organisaties wordt het bestuur hierin bijgestaan door interne control- of auditfunctionarissen en het toezichthoudend orgaan. Het bestuur moet continu alert zijn op veranderingen in de beheersingsomgeving binnen de organisatie, zoals bijvoorbeeld door thuiswerken.

De accountant die een jaarrekening voor een organisatie samenstelt, moet beducht zijn op signalen van fraude of het niet naleven van wet- en regelgeving. De controlerend accountant heeft de verantwoordelijkheid om fraude te detecteren die van materieel belang is voor de financiële overzichten die de accountant controleert, zoals de jaarrekening.

Fraude

Vroeg of laat krijgt iedereen te maken met enige vorm van financieel-economische criminaliteit, waaronder fraude en corruptie, zo stelt de publicatie. Fraude komt in allerlei organisaties voor en gaat om opzettelijk, onrechtmatig of onwettig handelen, om een economisch voordeel te behalen. In tegenstelling tot fouten is er bij fraude altijd sprake van opzet, de dader zal er alles aan doen om de fraude te verhullen.

Fraude kent vele verschijningsvormen, aldus de PML. Naast oneigenlijk gebruik en ontvreemding van materieel, vastgoed, voorraden of geld, kan worden gedacht aan belastingfraude, verslaggevingsfraude, het manipuleren van cijfers en cyberfraude. Ook greenwashing wordt in de uitgave als fraude aangemerkt en tevens wordt stilgestaan bij corruptie, wat vaak samen gaat met fraude.

Vijf signalen

In de PML 'Scherp op Fraude' staan vijf signalen, ieder voorzien van aanbevelingen voor de diverse spelers in de keten, zoals bestuurders, toezichthouders en accountants. Deze signalen zijn:

  1. Slecht voorbeeld doet slecht volgen: Bij een juiste toon aan de top en een goede cultuur vindt minder fraude plaats. In de praktijk gaat het vaak mis, doordat onvoldoende aandacht wordt gegeven aan cultuur en gedrag binnen organisaties. Voor de accountant is het van belang inzicht te hebben in de toon aan de top.
  2. Frauderisicoanalyse door het bestuur of directie ontbreekt: Bestuurders voorkomen het liefst dat een organisatie met fraude wordt geconfronteerd, omdat de financiële impact en reputatieschade enorm kunnen zijn. Daarom is het voor de organisatie van belang om frauderisico's te identificeren en daarop in te spelen met effectieve interne beheersingsmaatregelen. Maar in de praktijk voeren nog te weinig organisaties zelf een frauderisicoanalyse uit. Ook de accountant moet inzicht hebben in de door de organisatie uitgevoerde frauderisicoanalyse.
  3. Meldingen van misstanden verdienen aandacht: Via meldregelingen kunnen misstanden aan het licht komen of worden voorkomen. Werknemers of andere betrokkenen zijn echter niet altijd bereid om gebruik te maken van deze meldregelingen. Daardoor wordt het potentieel van deze meldregelingen niet optimaal benut. Een klokkenluidersmelding is volgens de publicatie een "ultieme noodsprong".
  4. Fraude overvalt organisaties: In de praktijk hebben te weinig organisaties een frauderesponsplan. Incidenten en fraude komen voor, zorg dat u goed voorbereid bent, zo stelt de PML.
  5. De accountant is onvoldoende professioneel-kritisch: Juist bij het opsporen van fraude is een professioneel-kritische instelling cruciaal. Regelmatig en aanhoudend is er kritiek op het functioneren van de accountant bij ernstige fraude. Soms leidt dit functioneren tot tuchtrechtelijke veroordelingen. "Er kunnen situaties ontstaan, waarin de accountant onder hoge tijdsdruk het bereiken van een positief oordeel tot zijn probleem maakt", aldus de publicatie. "Het is belangrijk dat de accountant zich bewust is van deze inherente druk en zijn professioneel-kritische instelling hierdoor niet laat beïnvloeden."

Alle vijf signalen worden toegelicht met positieve en negatieve voorbeelden. Versterking van de samenwerking is hard nodig want, zo stelt de PML, fraude bestrijden kan niemand alleen, maar samen kunnen we dat wel.

Reacties

In de publicatie zijn ook reacties opgenomen van toezichthouder AFM, ondernemersorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland en de organisatie voor familiebedrijven FBNed.

De NBA vraagt terecht aandacht voor de verantwoordelijkheid van de verschillende partijen in de verslaggevingsketen, aldus de AFM. Voor een professioneel-kritische houding heeft de accountant volgens de toezichthouder "diepgaande kennis nodig van de klant, het bedrijfsmodel, de sector en de omgeving waarin deze opereert" en moet de accountant oog hebben "voor zijn rolopvatting, houding en mindset ten aanzien van detectie van fraude(risico's)".

De PML 'Scherp op fraude' is opgesteld door de Signaleringsraad en een Programmateam Kennis Delen van de NBA. De beroepsorganisatie heeft sinds 2010 al een brede reeks publieke management letters uitgebracht. 

Gerelateerd

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.