Opinie 08 juni 2007

Waar houdt de AFM nou precies toezicht op?

Uit de wandelgangen bereikte me het bericht dat toetsers van de AFM bij kantoren die een vergunning hebben aangevraagd laten weten dat de AFM in haar lopende toezicht strikt "de wet" als norm zal hanteren, en dat dat betekent dat de AFM géén interesse heeft in dossiers, anders dan om te bezien of systemen van kwaliteitsbeheersing binnen het kantoor functioneren. De AFM zou dus beduidend minder inhoudelijk toezicht gaan houden dan het CTK deed.

Arnout van Kempen

Volgt de AFM werkelijk de wet zo strikt, als deze verhalen, door haar eigen toezichthouders de wereld in geholpen, juist zijn? Ik dacht het niet. 

Eerst de vraag: waarop moet de AFM volgens de wet precies toezicht houden? Alleen op kwaliteitssystemen? Welnee. De wet zegt immers: 

Artikel 49

1. Met het toezicht op de naleving van de bij en krachtens deze wet gestelde regels zijn belast de bij besluit van de Autoriteit Financiële Markten aangewezen personen. 

Kortom, de AFM ziet toe op naleving van de bij en krachtens deze wet gestelde regels. En die regels omvatten óók: 

Artikel 25

De externe accountant voldoet aan bij of krachtens algemene maatregel van bestuur te stellen regels terzake van zijn vakbekwaamheid, onafhankelijkheid, objectiviteit en integriteit. 

en 

Artikel 27

De externe accountant is een registeraccountant of een Accountant-Administratieconsulent ten aanzien van wie in het accountantsregister een aantekening is geplaatst als bedoeld in artikel 36, derde lid, van de Wet op de Accountants-Administratieconsulenten en voldoet aan de bij en krachtens de Wet op de Registeraccountants of de Wet op de Accountants-Administratieconsulenten gestelde regels, voor zover deze van toepassing zijn op het uitvoeren van werkzaamheden betreffende de totstandkoming of de uitvoering van een opdracht tot het verrichten van wettelijke controles. En uit de memorie van toelichting kan geen misverstand bestaan over wat de wet van accountants vraagt. Ze moeten hun werk doen zoals de beroepsregels van ze vragen. En de AFM ziet daar dus wel degelijk op toe. Tenminste, dat doet ze, als ze de wet strikt als norm neemt. 

Betekent dat dat de AFM een uitspraak zou moeten doen over de vraag of een specifieke accountantsverklaring terecht is afgegeven? Nee, maar het betekent wel degelijk dat de AFM zal moeten toezien of een deugdelijke grondslag is verkregen, of de externe accountant voldoende werkzaamheden heeft verricht om tot zijn oordeel te komen. En als de AFM constateert dat de accountant te weinig heeft gedaan, of tot een onbegrijpelijk oordeel is gekomen, dan zal de AFM die accountant voor de tuchtrechter moeten brengen. 

Nu kan je je afvragen of de AFM wel de mogelijkheden heeft, zoals het CTK die bijvoorbeeld had, om uitspraken te doen over de inhoudelijke kwaliteit van accountantsdossiers. Het antwoord is simpel: jazeker, en nog meer dan het CTK ooit gehad heeft. Wat is immers het verschil tussen beiden? Niet het feit dat het CTK kan beschikken over deskundige toetsers, want dat kan de AFM ook. En als het de AFM nog niet gelukt zou zijn om goede toetsers uit de markt te halen, dan zou ze bijzonder ernstig falen in haar opdracht. Nee, daar zit het verschil dus niet. Er is een verschil dat veel zwaarder weegt, en dat is een verschil dat in het voordeel van de AFM werkt, als ze tenminste bereid is dit instrument in te zetten: 

Artikel 51

1. De Autoriteit Financiële Markten kan ten behoeve van de juiste uitvoering van haar bij of krachtens deze wet geregelde taken en bevoegdheden van een ieder inlichtingen vorderen. Lees even mee. De AFM kan voor haar toezichthoudende taak van een ieder inlichtingen vorderen. Anders dan de CTK kan de AFM dus naar de klant van de accountant gaan, om de volledigheid van het accountantsdossier te controleren. Juistheid van het dossier, dat kon het CTK al beoordelen, en dat kan de AFM evenzeer. Maar volledigheid viel volledig buiten het zicht van het CTK. 

Als het gerucht, dat volgens accountants die bij de "Onderzoeken Ter Plaatse" van de AFM-toezichthouders dit verhaal zeggen te hebben gehoord, juist is, dan zou de AFM zich, anders dan de wet vraagt, willen beperken tot het toezicht op bestaan en werking van kwaliteitsborgingssystemen. Maar de AFM is volgens de wet gehouden toezicht te houden op de naleving van alle normen die bij of krachtens de wet zijn gesteld. En daartoe heeft ze bijzonder krachtige middelen in handen gekregen, die ze dan ook wel zal moeten inzetten waar nuttig en nodig. 

Laat me een fantasie-voorbeeld geven om de verschillen tussen "CTK toezicht", "toezicht op kwaliteitsborging" en "toezicht volgens de Wta" te illustreren: 

 Stel eens voor, de beursgenoteerde vennootschap X verkeert in zwaar weer. De Raad van Bestuur bespreekt in een vergadering op moment Y de dreigende discontinuïteit. Naar buiten toe houdt men echter vol dat er geen problemen zijn. De accountant concludeert tijdens zijn controle dat géén sprake is van dreigende discontinuïteit. Na het faillissement wordt hij daarop aangesproken. Hij stelt: "als ik geweten had van wat tijdens de vergadering op Y is besproken, dan zou ik een andere verklaring hebben afgegeven." In het werkprogramma van deze accountant is opgenomen "beoordeel de notulen van de RvB". 

Het CTK zou bij deze accountant hebben kunnen vaststellen dat uit het dossier blijkt dat RvB-notulen zijn beoordeeld. De accountant voldoet wat dat betreft aan de eisen die aan een accountant gesteld mogen worden, en daarmee is de kous af. 

De AFM, als ze zich zou beperken tot toezicht op de kwaliteitsborging, zal niet veel meer doen dan het CTK zou hebben gedaan. Hooduit zal ze nog vaststellen of iemand het betreffende dossier heeft bekeken. 

Maar op grond van de Wta zou berichtgeving rond dit faillissement aanleiding genoeg moeten zijn om na te gaan of de vakbekwaamheid, met name het vakbekwaam handelen, van de accountant hier voldoende was. En dan heeft het niet zo veel zin om aan de accountant te vragen, of uit zijn dossier vast te stellen, of de notulen van vergadering Y niet bestaan. De AFM zou, als de accountant zulks beweert, simpelweg die notulen bij vennootschap X moeten vorderen. En als ze dan wel degelijk blijken te bestaan, mag de accountant aan de tuchtrechter uitleggen wat er aan de hand is.