Opinie 06 oktober 2008

Bord voor de kop

Er komt een moment dat het 'stof' dat thans boven de financiële markten dwarrelt, zal zijn neergedaald. Er komt een moment dat alle zwakke instellingen ter ziele zijn gegaan of zijn overgenomen. Er komt een moment dat de balans zal worden opgemaakt, het moment waarop verliezen en winsten worden vastgesteld. Er komt een moment dat de verliezers - particuliere, zakelijke en institutionele beleggers - zullen nadenken over de vraag 'who is to blame?'.

Wat gaat volgen is een lawyers paradise. Er worden class actions gestart. De astronomische bedragen die nu worden genoemd in allerhande reddingsplannen en noodvoorzieningen, zullen weerkeren. Maar dan als bedragen in het kader van aansprakelijkheidsstellingen. 

Er zal een discussie komen over de rol van bestuurders, commissarissen, overheden, toezichthouders, consultants en speculanten. Over onverantwoorde risico's en bonusstructuren. Een deel van die discussies loopt reeds. Eentje mis ik er: over de rol van accountantskantoren. Zie in dit verband ook mijn vorige weblog. 

Maar het zal niet lang meer duren voordat de accountantskantoren onder vuur komen te liggen. Hoe hebben zij de risico's van allerhande financiële producten en hypotheekportefeuilles beoordeeld? Hebben zij de producten en risico's eigenlijk wel begrepen? 

Zijn alle betrokken entiteiten - special purpose vehicles - waarin producten en risico's zijn ondergebracht eigenlijk wel op de relevante balansen verschenen? Met welke intensiteit en diepte is de accountantscontrole uitgevoerd? Was er eigenlijk wel sprake van toereikende controle-informatie op het moment dat de accountantsverklaring werd afgegeven? 

Deze en vele andere vragen zullen tijdens de class actions ongetwijfeld naar boven komen. 

En wat doen de accountantskantoren thans? Die aanschouwen het debat muisstil. Zal wel te maken hebben met geheimhoudingsplichten. Of hebben ze ditmaal - als vertrouwensman van het maatschappelijk verkeer, een eretitel - geen opvattingen? 

Alhoewel, muisstil? In Nederland gaat Deloitte zich alweer roeren. Onlangs werd onder meer de volgende passage op de website aangetroffen: 

'Een moeilijk onderdeel van het reparatieproces betreft het herstel van vertrouwen in de integriteit van de organisatie. Een glas goodwill vul je langzaam, druppel voor druppel. Echter, als het glas omver valt loopt het in één keer leeg! Het vullen van het glas zal de nodige tijd vergen. Waar rook is, is vuur. Ook al brandt het elders, hier zien de stakeholders rook. De zekerstelling van de bonussen zal de perceptie van de tone at the top geen goed doen. De medewerkers zijn een cruciale schakel in het herstellen van het vertrouwen. Integriteit bestaat in feite uit drie separate elementen: gelegenheid, druk en rechtvaardiging. Gelegenheid tot niet-integer gedrag bestaat altijd. Immers gelegenheid is een synoniem van ondernemen. Echter, wanneer gelegenheid gepaard gaat met druk (behoud van baan, bonus, targets) en de medewerkers voor zichzelf een rechtvaardiging zoeken (bijvoorbeeld hun perceptie van de tone at the top) waarom zij onder deze specifieke omstandigheden gebruik kunnen maken van de gelegenheid, is het gevaar op niet-integer gedrag zeer groot. Integriteit wordt niet alleen gewaarborgd door het hebben van een gedragscode gekoppeld aan een bewustwordingsprogramma. De financiële instellingen zullen het onderste uit de kan moeten halen om te tonen dat hun medewerkers bewust zijn en bewust blijven van het belang van integriteit. Ook hier zal monitoring een vereiste zijn.'

Om vervolgens - na al deze platitudes - te bepleiten dat er meer gedaan moet worden aan compliance, risicomanagement en integriteit. Oh ja, als u wilt kan Deloitte daarbij een handje helpen.