Het verraad der klerken
'De wereld staat in brand en wat doen de accountants?', vraagt Leon van den Nieuwenhuijzen zich af. Gert Smit schrijft een column 'Lokale sufferdjes' en roept accountants op om positie in te nemen in het maatschappelijke debat omdat 'onze eigen geloofwaardigheid' in het geding is. De titel van de bijdrage van Marcel Pheijffer 'Bord voor de kop' spreekt boekdelen. Bovendien roept Tom Nierop de commerciële hoogleraren, veelal werkzaam als partner bij een accountantskantoor, op juist nu van zich te laten horen.
De andere kant opkijken, weglopen van verantwoordelijkheid en doen of je neus bloedt, is niet aan accountants voorbehouden. In het boek La Trahison des Clercs (Het verraad der klerken) uit 1927 van Julien Benda staat de taak, de positie en de verantwoordelijkheid van intellectuelen ten opzichte van de samenleving centraal. Benda is deels gevormd door de Dreyfus-affaire, een rechtszaak aan het einde van de negentiende eeuw die in Frankrijk diepe scheidslijnen in het debat trok.
Een klassiek voorbeeld van de maatschappelijke rol van intellectuelen was in die dagen het artikel 'J'accuse' van de schrijver Emile Zola. Benda pleit voor een ingetogen en zakelijke bijdrage aan het publieke debat. Hij is wars van een mix van emoties en politieke stellingnames. Cool, calm and collected zouden we nu zeggen.
Volgens de Franse filosoof Jean-Paul Sartre zijn intellectuelen 'schrijvers, wetenschappers en kunstenaars die zich bemoeien met dingen die hen niet aangaan'.
Ik zou aan deze opsomming ook professionals willen toevoegen. Ik vind dat een advocaat, een bankier en een accountant naast een professionele verantwoordelijkheid ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben. Voor accountants is deze zelfs wettelijk vastgelegd.
Die verantwoordelijkheid omvat voor mij het geven van inzicht in wat zich in de afgelopen weken voor ons ogen ontvouwt. Ik vind dat professionals zich moeten uiten in (vak)bladen, op radio en televisie, in columns en blogs en op publieke bijeenkomsten als congressen en seminars.
Accountants moeten zich niet alleen bemoeien met dingen die hen ‘niet aangaan', zoals Sartre schrijft, maar dan toch zeker met onderwerpen die hen direct aangaan.
Accountants zitten dagelijks in het hart van het financiële stelsel dat nu op zijn grondvesten staat te trillen. Accountants staan in de frontlijn van gebeurtenissen die nu over ons heen denderen. Accountants hebben achtergrondkennis, contextinformatie en een ‘dieper weten' van wat zich op financiële markten afspeelt.
‘Het verraad der klerken' wordt te pas en te onpas gebruikt voor allerlei vormen van wegloopgedrag. 'Het verraad der klerken' wordt veelal gebruikt voor de verloochening van de maatschappelijke functie. 'Klerken' verraden niet zelden hun idealen en laten het afweten. 'Klerken' houden kennis en ervaring die zij hebben voor zich. Na ons de zondvloed.
Dat is in de kern wat de genoemde columnisten de accountant verwijten. Ik ook.