Opinie 29 oktober 2008

Ned Ludd - de tussenstand (deel 3)

In ons artikel 'Ned Ludd als accountant' ('de Accountant', juli-augustus 2005) zijn we ingegaan op de organisatie van het beroep. In deel 1 van 'Nedd Ludd - de tussenstand'

De organisatie van arbeid in het accountantsberoep zal fundamenteel veranderen. Niet langer de opleiding van leerling, via gezel tot meester, maar een moderne vorm van arbeidsverdeling waarin enkele goed betaalde ontwerpers van administratieve processen en van audits het specialistische werk doen, verkopers die het product in de markt zetten, en grote aantallen relatief laaggeschoolden het 'lopende bandwerk' doen. Niet meer een carrière van overgekwalificeerde vinker tot accountant-vennoot, maar een duidelijke verdeling van functies en bijbehorende scholingsbehoefte.

Barbara Majoor en Herman van Brenk hebben onderzoek gedaan, en concluderen: 

'Wij onderschrijven deze stelling van harte. Uit ons onderzoek blijkt dat de gebruikers behoefte hebben aan innovatie, maar dat 54 procent van de accountants niet is betrokken bij productvernieuwing. De oorzaak ligt volgens de accountantskantoren in personeelstekort, hoge tijdsdruk en krappe budgetten, waardoor innovatie onvoldoende van de grond komt. Dat vinden wij een gemiste kans en een gebrek aan langetermijnvisie, want gebruikers zullen deze situatie niet blijvend accepteren. Het is noodzakelijk dat het accountantsberoep zich anders gaat organiseren. Voorbeelden zijn uitbesteding van eenvoudige controlewerkzaamheden aan lager geschoold personeel (mogelijk in het buitenland) of het verdergaand automatiseren van eenvoudige werkzaamheden.'

Enige maanden geleden stuitte ik op Welten, een grote detacheerder van financieel specialisten voor banken, verzekeraars en pensioenfondsen. Met duizend mensen in vaste dienst bepaald geen kleine speler, maar in de accountancy een volstrekt onbekende. Na een analyse van de groeimogelijkheden was men tot de conclusie gekomen dat de accountancymarkt potentie heeft om het detacheringsconcept uit te rollen. 

Wat betekent dat? Mensen met een afgeronde heao-opleiding - in richtingen als BE, CE, MER, FSM en accountancy - krijgen gedurende enkele jaren opleiding, training, coaching en vooral werkervaring via detacheringsopdrachten. 

Niks bijzonders, zult u zeggen. Maar dat zult u alleen zeggen als u zelf niet in de openbare praktijk werkzaam bent. 

Hoeveel afstudeerders met commerciële economie worden bijvoorbeeld aangenomen als assistent-accountant? En misschien valt het niet eens op, omdat het zo vanzelfsprekend lijkt, maar de trainees gaan géén AA- of RA-opleiding volgen. 

Kortom, dit is niet voor de gildebroeders die beginnen met de drie K's (Kopiëren, Koffie halen, Kop houden) en die willen opklimmen tot RA en/of vennoot. Wie op deze nieuwe manier als trainee gaat werken, zit vooral in de breedte, wil zich een paar jaar bezig houden met accountancy, maar kan heel goed daarna eens wat stappen gaan zetten in de bancaire wereld. Of bij de financiële afdeling van een bedrijf.

Welten heeft al lang toegang tot de campus en de collegezaal. Mensen vinden is nauwelijks een probleem. Coachen en opleiden kan men ook al een tijdje. En accountantskantoren zitten te springen om mensen, en komen niet aan innovatie toe omdat ze een personeelstekort hebben. 

Kortom, een gouden match. Zou je zeggen.

In de praktijk blijkt het echter bijzonder lastig te zijn om accountantskantoren te vinden die het willen proberen. Aan de kosten kan het nauwelijks liggen, dus wat is dan het probleem? Als ik mag samenvatten wat ik hoor: koudwatervrees.

Maar wat nu als zo iemand niet goed is? Ja, wat doet u dan met afstudeerders in vaste dienst die niet goed zijn: er uit.

Maar, zegt u misschien: Zo'n gedetacheerde uitzendkracht, die heeft toch geen binding met de klant, geen loyaliteit naar het bedrijf?

Nee, die assistent die na een jaar of twee weer vertrekt naar de concurrent, dat is loyaliteit. En binding met de klant? Zou dat nu echt zo anders zijn bij de junioren in vaste dienst? 

Wie accountancy wil blijven zien als het aloude gildewerk, met een welhaast mystiek aura, zal zich ongemakkelijk voelen bij een concept met gedetacheerde trainees die accountancy hooguit als "een van de mogelijkheden" zien. Voor wie zich realiseert dat arbeidsverdeling het antwoord is op basale organisatievraagstukken, is duidelijk dat mensen die het reguliere werk goed en efficiënt doen nodig zijn en dat mensen die het klantcontact onderhouden nodig zijn, en dat innovators en ontwerpers nodig zijn. Maar ook, en vooral, dat dat niet dezelfde mensen zijn. 

Mijn voorspelling is dat het nog wel een tijdje ploeteren zal zijn om deze markt te betreden. Maar in het kader van onze Ned Ludd-evaluatie vind ik belangrijker te constateren: 

• De verandering die we verwacht hadden, en die uit het wetenschappelijk onderzoek van Majoor en Van Brenk noodzakelijk blijkt, is begonnen. Bij de big four waren de signalen er al, zoals we in ons artikel indertijd al aangaven, maar inmiddels is de beweging echt krachtig ingezet.
• De onwil te veranderen is eveneens zoals voorspeld aanwezig. Maar voorlopig lijkt dat meer de vorm van koudwatervrees aan te nemen, dan een echt gericht verzet. Marktonderzoek van Welten leerde dat op dit moment geen enkele partij in de markt aanwezig is die hetzelfde biedt. Zelf is men pas net met een eerste groep medewerkers aan de slag gegaan. Kortom, voorlopig zal onbekendheid wel de verklarende variabele zijn.

Arnout van Kempen