De maat van Hoogervorst: de gemiddelde cfo en accountant
Ter gelegenheid van de uitreiking van de Henri Sijthoff-prijs voor het beste jaarverslag (donderdag 30 oktober 2008), sprak Hans Hoogervorst, bestuursvoorzitter AFM en voormalig minister, enige woorden. De kern van zijn verhaal: handen af van IFRS, ook in deze roerige tijden.
Zijn uitgeschreven speech, te vinden op de AFM-website, is minder pittig dan de uitspraken die het Financieele Dagblad (FD) afgelopen vrijdag citeerde. De verslaggevers plaatsen de quotes die zij uit de mond van Hoogervorst optekenden tussen aanhalingstekens en bovenaan de uitgeschreven speech staat dat de ‘uitgesproken tekst geldt'.
Het FD tekent op: "De risicobeheersing van banken schiet tekort. De bestuurders van die banken hadden geen benul van de risico's die ze liepen. Ik kan ze niet dwingen dat benul wel te hebben."
Niet de IFRS-regels, maar de bankiers krijgen van Hoogervorst de schuld. En zeker niet de accountants: "Accountants zijn niet geëquipeerd om de achterliggende risico's te bekijken. Zij zijn niet opgeleid om na te gaan of de markt zich vergist."
Ik acht de uitspraken van Hoogervorst - als de citaten in het FD juist zijn - wat lichtvoetig. Als je wilt dat bankiers de risico's die zij aangaan begrijpen, mag je toch ook van de accountant verwachten dat deze de risico's begrijpt die zijn controleobject betreffen? Je kunt een controleopdracht immers pas aanvaarden zodra je de controleomgeving begrijpt.
En laten we er nu eens vanuit gaan dat de markt zich deels vergist en dat waardering op fair value thans tot te hoge afwaarderingen leidt. Dat is immers toch de gedachte achter de mogelijkheid die financiële instellingen wordt geboden om fair value accounting thans in afgezwakte vorm toe te passen. Dan is het toch zo dat die instellingen die dat laatste doen, de stelling innemen dat de markt zich vergist? Dan is het toch ook zo dat de accountant die stellingname dient te controleren? Dan behoren de accountants die een dergelijke controle doen daartoe toch ook te zijn opgeleid, althans te zijn geëquipeerd? Anders mogen zij de controleopdracht immers niet aanvaarden.
Hoogervorst is (te?) mild voor de accountants waarop hij toezicht moet houden. Hij is echter niet kritiekloos en laakt de complexiteit van IFRS. In zijn geschreven tekst staat: "Als leek verwacht ik niet IFRS ooit geheel te kunnen doorgronden. Daar streef ik ook niet naar. Maar ik moet zeggen dat IFRS een wel buitengewoon complexe indruk maakt. Na mijn recente ervaringen met medici ben ik ook een beetje sceptisch geworden ten aanzien van gildeachtige vakgebieden waarvoor de studie wel erg lang duurt. Een vakgebied kan ook te sophisticated en gespecialiseerd worden. De wens om de toestroom naar de beroepsgroep beperkt te houden, lijkt daaraan niet geheel vreemd te zijn. Het kan volgens mij echt een stuk simpeler en daaraan heeft de International Accounting Standards Board (IASB) nog veel werk te verrichten. Net zoals we inmiddels de nieuwe eis hebben dat bankiers geen producten mogen verkopen die ze niet begrijpen, ben ik voor een vergelijkbare eis voor IFRS: zij moeten kunnen worden uitgelegd door de gemiddelde cfo en accountant."
Ook op de geschreven tekst valt wel wat aan te merken. Ik zie tekorten aan accountants en proef nergens de wens de toestroom tot de beroepsgroep beperkt te houden. Een dergelijke wens is - in tegenstelling tot wat Hoogervorst suggereert - niet de reden dat de IFRS-regels zo complex zijn.
Ten tweede zou ik Hoogervorst de vraag willen stellen waar de door hem aangehaalde eis voor bankiers staat? Volgens mij is die door Jules Muis reeds ruim voor de crisis geformuleerd, maar is deze niet in wet- en regelgeving verankerd.
Maar het derde punt is voor mij het meest wezenlijk en betreft de introductie van 'de gemiddelde cfo en accountant'. Daarmee miskent Hoogervorst dat de wereld complex van aard is en dat er de meest uiteenlopende branches en typen bedrijven bestaan. Die branches en bedrijven hebben specialisten nodig en wat mij betreft zeker geen generalisten of cfo's en accountants van gemiddelde maat. Een dergelijke accountant is zeker niet in staat financiële instellingen te controleren. Daar is meer kennis en ervaring voor vereist.
Terug naar het FD. Daarin staat een extra zinnetje - uitgesproken door Hoogervorst, maar niet opgenomen in de uitgeschreven tekst - in het zojuist aangehaalde lange citaat. Het gaat weer over de complexe IFRS-regels: 'Ik ben geen accountant en ga geen dertien jaar studeren of een echtscheiding riskeren om ze geheel te kunnen doorgronden', aldus Hoogervorst.
Simpelere regels, simpelere studie voor en toetreding tot de beroepsgroep van accountants en de introductie van de norm van een 'gemiddelde accountant'. Ik vraag me - blijkens zijn lezing van afgelopen donderdag - af of Hoogervorst, bestuursvoorzitter van een niet onbelangrijke toezichthouder, de accenten gegeven het huidig tijdsgewricht wel op de juiste plaats zet.