Opinie 11 november 2008

Oorverdovende stilte aan de zijde van accountants…

De laatste weken kom veel in contact met mensen die zich zorgen maken over de huidige financiële crisis. Hoe veilig is mijn pensioen? Waar kan ik met mijn spaargeld heen? Welke bank kan ik nog vertrouwen?

Commentaren over de crisis kunnen we vrijwel dagelijks op televisie, in kranten, op de radio en in verschillende weblogs horen, zien of lezen. Weinig commentaar is echter gegeven door accountants. Ik herinner mij geen blogs van accountants die rechtstreeks over de crisis gaan noch heb ik accountants gezien in de vele (priet)praat programma's op tv, waar soms door 'vrijetijdsdeskundigen' de crisis avond aan avond aan elkaar wordt gepraat.

Wat is er aan de hand en wat is de positie van de accountant in deze situatie?

Kennelijk is één van de pijlers onder ons financiële stelsel danig aangetast. Het vertrouwen dat wij moeten hebben in het stelsel en in ons (fiduciaire) geldwezen wordt op de proef gesteld. In de eerste plaats zien we dat financiële instellingen elkaar onderling niet meer voldoende vertrouwen.

We zien ook dat grote geldinjecties die overheden en centrale banken doen weinig tot geen effect sorteren op de effectenbeurzen, als je de stand van de indices als graadmeter van de gezondheid van de economie zou mogen gebruiken. Ondernemers en bankiers plaatsen daar vandaag vraagtekens bij, maar dat is wellicht meer een ontkenning van het echte financieel-economische probleem.

De financiële crisis is eigenlijk al meer dan een jaar zichtbaar. De vraag is echter of het al niet veel eerder zichtbaar was? Hadden wij deze crisis kunnen zien aankomen of tenminste enige voortekenen ervan moeten onderkennen?

Als intern accountant van een grote Nederlandse bank ben ik de afgelopen jaren nauw betrokken geweest bij de kredietverlening en het daarbij behorend risicomanagement. Naar mijn oordeel ligt een belangrijke oorzaak van de huidige problemen in de (extreem) lage rentestand in de jaren 2003-2005, vooral in de Verenigde Staten. Die resulteerde in een hausse op de hypotheek- en andere kredietmarkten. Veel contracten werden "overgesloten" tegen lage rente.

De ontstane bestedingsruimte werd vooral consumptief aangewend. Banken trachtten de inkomsten nog verder te verhogen door aan kredieten gekoppelde derivaten, zoals bijvoorbeeld credit default swaps, op de markt te brengen en aan elkaar te verkopen. Banken verdienden miljarden dollars en de sky was the limit, inclusief de daarbij behorende (soms) 'perverse' bonussen.

Ook ik moet met enige schaamte erkennen dat ik het latent toenemende kredietrisico onvoldoende heb onderkend ten tijde dat kredietverlening in de vorm van hypotheken en andere kredietvormen op een hoogtepunt was. Achteraf bezien was het immers goed voorspelbaar dat  de extreem lage rente geen blijvend fenomeen zou zijn.

Wellicht had ik al in 2003 kunnen aandringen op een verscherping van het risicomanagement, dat immers inherent altijd enige jaren vooruit moet denken.

Laat het manifest worden van de huidige crisis ertoe leiden dat accountants een analyse maken van de oorzaken en de signalen van de crisis die wij in de afgelopen jaren hebben gekregen en wellicht onvoldoende hebben onderkend. Dit moet leiden tot verbeterd inzicht van de accountant in het huidige en toekomstige risico waaraan de cliënt is blootgesteld.