Accountancy geen 'rocket science'
In zijn column in het maartnummer 2008 van 'de Accountant' stelt Tom Nierop over de accountancystudie: 'Die geldt als academisch, maar is in feite een beroepsopleiding. Daar is niks mis mee. Maar het betekent wel dat het voor een academische discipline zo essentiële debat goeddeels ontbreekt.'
Marc van Hilvoorde schrijft 'Het accountantsberoep is niet wetenschappelijk' in een weblog met als titel 'Accountants zijn niet wetenschappelijk'. De cursiveringen heb ik aangebracht, om te benadrukken dat het om twee verschillende zaken gaat.
Bont maakt Henk de Graaff, jurist, het in een stelling bij zijn proefschrift: 'Het antwoord op de vraag of het totaal van het curriculum van de theoretische accountantsopleiding kan worden verstaan als een wetenschap is negatief. Accountancy is niet als een wetenschappelijke discipline te beschouwen, alhoewel het opleidingsniveau zonder meer universitair is.'
Deze citaten en het onderwerp 'Accountancy als wetenschap' zijn een artikel waard. Een weblog is niet de plaats voor een academische exegese van deze thematiek. Maar gegeven de reacties die het weblog van Marc van Hilvoorde heeft opgeroepen, reageer ik toch maar op deze plaats.
Wetenschappelijke beroepsopleiding
Accountancy is geen rocket science, dat is waar; de onlangs op deze website gesignaleerde 'kinky travestie-accountant' ten spijt. Anders dan in de exacte wetenschappen kan er nauwelijks worden gesproken over opzienbarende, baanbrekende, (r)evolutionaire ontdekkingen. Het wiel, laat staan het licht, is niet door accountants uitgevonden en astronauten treffen we binnen deze beroepsgroep zeker niet aan.
Tom Nierop heeft deels gelijk als hij spreekt over accountancy als beroepsopleiding, en dat daar niks mis mee is. Deels gelijk, want het gaat om een wetenschappelijke beroepsopleiding. Een term die we bijvoorbeeld ook aantreffen in het beroeps- en opleidingsprofiel voor het deel van de opleiding tot registeraccountant (2001).
Een uitstapje
Toevallig loopt binnen het juridisch domein exact dezelfde discussie. Kennelijk kampen zowel accountants als juristen met een academische identiteitscrisis (helaas voor ondergetekende: accountant én jurist).
Het Nederlands Juristenblad (NJB) van 29 februari 2008 bevat een artikel van de hoogleraren Westerman en Wissink, met als titel Rechtsgeleerdheid als rechtswetenschap. Zij constateren dat een consistent en samenhangend rechtssysteem zowel een praktisch als een theoretisch belang dient.
De essentie van het artikel wordt in de volgende passage weergegeven: 'De nauwe band tussen theorie en praktijk is dus geen feilen dat geremedieerd moet worden. Wanneer de rechtspraktijk niet ondersteund wordt door de theorie, verwordt de rechtswetenschap weer tot rechtsgeleerdheid: een verzameling weetjes en trucjes die door gebrek aan tijd en kritische distantie onvoldoende worden bereflecteerd. Maar het omgekeerde geldt evenzeer: wanneer de rechtswetenschap haar praktische oriëntatie zou verliezen, zou zij vervallen tot academische dorheid.'
Ik had het niet fraaier kunnen verwoorden.
Perceptie en werkelijkheid
Zowel Tom Nierop, Marc van Hilvoorde als Henk de Graaff baseren hun oordeel naar mijn mening op verkeerde gronden: hun perceptie.
De (theoretische) werkelijkheid is een andere: de relevante academische normen maken van de accountantsopleiding wel degelijk een academische opleiding. Althans, voorzover deze is ingebed in een bachelor- of master-deel. Voor zover het gaat om het slotstuk van de accountantsopleiding, het zogenaamde post-master waarmee (in combinatie met het voltooien van de praktijkopleiding) de inschrijving in het RA-register kan worden verkregen, staat de vorming in het kader van de professionele beroepsuitoefening voorop en begrijpelijkerwijs niet zozeer de wetenschappelijke vorming.
Maar ik wil niet alleen de nadruk leggen op de academische normen. Sterker is de nadruk te leggen op het feit dat een academische opleiding waarin wetenschappelijk onderzoek wordt behandeld en gestimuleerd leidt tot het aanscherpen van de geest, analyse en het stellen van kritische vragen. Aspecten die voor een accountant, wiens rol in zekere zin ook in de praktijk een onderzoekende (nog beter: een toetsende) is, in de praktijkuitoefening van wezenlijk belang zijn.
Het gaat er bij de kwalificatie academicus om multi- en interdisciplinaire vraagstukken op te kunnen lossen in een beroepspraktijk waarvoor een academische opleiding vereist of dienstig is.
Het predikaat academicus is dus niet alleen voorbehouden aan professionele onderzoekers. Het kan net zo goed gaan om de academisch gevormde professional, waarbij moet worden gedacht aan de arts, advocaat, ingenieur en ja: de accountant.
Gelijk hebben en krijgen
Tot zover het gelijk hebben. Nu nog gelijk krijgen. Dit bedoel ik minder pedant dan het wellicht overkomt. Want ik begrijp heus wel dat het beeld van een wetenschappelijk accountant(sberoep) erodeert en dat het beter kan én moet.
Vandaar dat Roger Dassen - zie weblog Marc van Hilvoorde - roept dat het beroep zeven jaar heeft stilgestaan. Vandaar het door mij aangehaalde vileine tussenzinnetje in de column van Tom Nierop en zijn terechte constatering dat binnen ons beroep het academisch debat goeddeels ontbreekt. Vandaar de opmerking van Marc van Hilvoorde dat hij van een academisch denker de continue drive tot meer inzicht en aantoonbare verbeteringen in de uitvoering verwacht, zonder dat een koppeling met het streven naar meer omzet wordt gemaakt.
Vandaar ook de oproep van Barbara Majoor in haar oratie (2007) tot meer innovatie in het accountantsberoep. En vandaar mijn recente oproep tot meer onafhankelijkheid binnen het Nederlandse hooglerarencorps.
Kortom: er is nog een lange weg te gaan. Maar rocket science zal de accountancy nooit worden ...