Opinie 07 april 2008

Accountants als credit raters: proefballon die snel zal overdrijven

Een aantal jaren geleden kwam de discussie over maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) in een stroomversnelling. Jaap ten Wolde - toentertijd van KPMG - zag direct marktkansen en mooie vergezichten. MVO als bounty beach voor accountants.

Het is er (nog) niet helemaal van gekomen. Maar nu al doemen er nieuwe kansen op: de waardering van CO₂-emmissierechten en credit rating. Over het laatste wil ik het hebben; dit naar aanleiding van een artikel in de jongste uitgave van 'de Accountant': 'Accountants als credit raters'.

Naïef als ik ben had ik het niet eens als een potentieel werkterrein voor accountants herkend. Maar goed: wat niet is kan nog komen. En als het er komt zal de volgende stap vermoedelijk zijn dat accountants door Michelin worden ingehuurd om alle restaurants te bezoeken om te bezien of ze al dan niet Michelin-ster(ren) waardig zijn. 

Nu is zwaarlijvigheid een kwaal waar de nodige accountants aan lijden - inclusief ondergetekende, althans volgens mijn vrouw - waardoor ik betwijfel of dat wel zo'n goed idee is. Maar inhoudelijk zouden ze het natuurlijk zeker kunnen. Geen twijfel mogelijk. Ze gaan immers vaak genoeg uit eten.

Terug naar credit ratings. Een serieus onderwerp. New York Times-journalist Thomas Friedman beschreef het als volgt: 'There are two superpowers in the world today in my opinion. There's the United States and there's Moody's Bond Rating Service. The United States destroy you by dropping bombs, and Moody's can destroy you by downgrading your bonds. And believe me, it's not clear sometimes who's more powerful.'

Ik ontleen het citaat aan het boek Gatekeepers. The professions and corporate governance van John Coffee (Oxford University Press, ISBN 0-19-928809-7). Een lezenswaardig boek over de boekhoudschandalen en de rol van 'poortwachters' als accountants, advocaten, beursanalisten en credit raters.

Als je zijn analyse over het accountantsberoep deelt - hoofdstuk 5: Rise, fall and redefinition of the auditor: from bookkeeper to information consultant - zien we een beroep dat aan een wederopbouw bezig is. Een beroep dat afscheid moest nemen van een hoge mate van zelfregulering. Een beroep dat onder toezicht staat.

De wederopbouw en het toezicht zien met name op de controletaak van de accountant. En hoewel de accountantskantoren goed op weg zijn, de audit quality omhoog gaat en er sprake is van een langzaam herstel van vertrouwen, is er maatschappelijk gezien geen behoefte aan nieuwe deuken in het imago van de accountant. De kredietcrisis zal ongetwijfeld leiden tot de vraag naar schuldigen. De rol van de accountant zal niet onbesproken blijven. Er zullen claims en rechtszaken gaan komen. En wellicht worden er accountants(kantoren) veroordeeld.

Vorengaande lijkt me niet het moment om als accountantskantoor de markt van de credit rating agencies te gaan betreden. Commercieel is het wellicht aantrekkelijk, nu laatstgenoemden door de kredietcrisis zwaar onder vuur zijn komen te liggen. En qua concurrentie op die markt zou het ook goed zijn, want waar we binnen de accountancy van een big four spreken (maar waar nog véél meer kantoren bestaan), zijn er slechts drie credit rating agencies die ertoe doen: Moody's, Standards & Poor's en Fitch. Hetgeen ook de vraag oproept of dit wel een aantrekkelijke markt voor de accountantskantoren is: hoe kunnen zij op deze markt inbreken?

Maar los van voorgaande zijn mijn twee grootste inhoudelijke bezwaren tegen de rol van de accountantskantoren op deze markt als volgt.

Ten eerste betalen degenen die een credit rating willen verkrijgen de verstrekker daarvan. Nu is de accountant gewend te worden betaald door het bedrijfsleven, maar dan wel in een omgeving waarin zij thans een vergunning hebben en onder toezicht staan en het gaat om een wettelijke controleplicht. Het zijn ingrediënten die grotendeels ontbreken in de wereld van credit rating.

Ten tweede - en dat betreft voor mij het zwaarste argument - ontberen accountantskantoren mijns inziens de kennis en kunde die voor deze voor hen nieuwe tak van sport benodigd is. Ik heb het dan niet alleen over financiële kennis, maar vooral over het vermogen om in de toekomst te kijken. De accountant is gewend (en opgeleid) om terug te kijken. Het omgaan met en beoordelen van prospectieve informatie is aan menig accountant niet besteed.

Kortom: ik zie credit rating niet als een bounty beach voor accountants. A bad idea dan? Nee. Het is eerder een proefballon die snel zal overdrijven zodra het eerste accountantskantoor in het kader van de kredietcrisis wordt aangesproken.

Spoedig dus.