De accountant als politieagent
Anders dan de titel wellicht doet vermoeden is dit geen weblog over forensische accountants die bij de politie werkzaam zijn. En het gaat ook niet om private forensische accountants. Wel gaat het om hun openbare collega's.
De accountant als politieagent. Het is een duiding die accountants niet graag zien. Tijdens de discussie over de meldplicht fraude (begin jaren negentig) en later die over de meldplicht witwassen, namen collega's binnen het beroep er zelfs nadrukkelijk afstand van: wij zijn geen 'onbezoldigd politieambtenaar'.
Door die woordkeuze is de indruk gewekt dat de bezoldiging daadwerkelijk een rol heeft gespeeld, er moet brood op de plank komen voor de rupsjes-nooit-genoeg, nietwaar. Maar dat terzijde.
Ik denk echter dat de pijn veel meer zit in de vergelijking met de politieambtenaar. Die gaat mank. Althans als het gaat om de repressieve politietaak, het opsporen. Die taak behoort mijns inziens primair bij de overheid te liggen. Overheidsdiensten zoals de FIOD en gespecialiseerde politie- en justitie-eenheden beschikken over de bevoegdheden en dwangmiddelen die nodig zijn om een adequaat fraudeonderzoek te doen (aanhouding, doorzoeking, telefoontap, observatie).
Private partijen ontberen die, evenals een systeem - gelijk het Wetboek van Strafvordering - van voldoende checks & balances waarin de belangen van de onderzochte partij ook worden gewaarborgd.
Als het gaat om de preventieve politietaak zijn er voor accountants wel overeenkomsten te vinden. Zowel een politieagent als accountant probeert onregelmatigheden te voorkomen. Tussentijds corrigerend op te treden. De preventiepet past hen dus beiden. Maar dat is te weinig om de accountant met de titel politieagent te tooien, laat staan het omgekeerde.
Niet iedereen is het met bovenstaande eens. Regelmatig wordt de link tussen beide beroepsgroepen gelegd, zonder te onderscheiden in preventieve en repressieve taken. Zie bijvoorbeeld John Dunn en Prem Sikka, die in een lezenswaardig paper (Auditors: keeping the public in the dark, 1999) het volgende stellen:
'The auditing industry is the private police force of capitalism. It is hired, fired and paid by company management, very people it is supposed to invigilate. Auditors enjoy more rights than the police. Unlike the police they enjoy a constant statutory right of access to a company's books, records and vouchers. Without any court order, they are entitled to any information and explanations that they consider appropriate from a company's officers.'
Mooi citaat. Plain English.
Van de vergelijking met de politie neem ik afstand. Toch zeggen Dunn en Sikka iets belangrijks: accountants, u heeft grote bevoegdheden en onderzoeksmogelijkheden. Dat schept een verantwoordelijkheid daar iets mee te doen. Ook in geval van aanwijzingen voor fraude, het omslagpunt van preventie naar onderzoek en repressie.
Juist daar dient de accountant zijn verantwoordelijkheid te nemen, nader onderzoek te doen en zo nodig het publiek te informeren. En daar blijft de accountant nogal eens in gebreke, zo blijkt uit de paper van Dunn en Sikka. Maar eigenlijk weten we dat zelf ook wel ...