PwC in Tadzjikistan, goed idee?
Tadzjikistan is een voormalige Sovjet-republiek in Centraal-Azië met ongeveer 6,6 miljoen inwoners. Het land heeft ruim driemaal de oppervlakte van Nederland. Tachtig procent van het land bestaat uit bergen hoger dan drieduizend meter. Tadzjikistan wordt begrensd door China, Afghanistan, Oezbekistan en Kirgizië. De voertalen zijn Tadzjieks en Russisch. De hoofdstad is Dushanbe. Voornaamste bronnen van inkomsten zijn de sterk verouderde aluminiumindustrie, enige mijnbouw (goud) en fruitteelt.
Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 werd Tadzjikistan een zelfstandige republiek. Er volgde een burgeroorlog, die medio 1997 eindigde met een vredesakkoord. Deze zes jaar durende oorlog heeft veel ellende veroorzaakt. Zo was er sprake van een vluchtelingenstroom van één miljoen mensen. Daarnaast stegen de lasten met zeshonderd procent terwijl het bruto nationaal product daalde met 92 procent.
Na de oorlog lukt het Tadzjikistan maar niet om uit het dal te klimmen. In het bedrijfsleven wordt amper geïnvesteerd. Het land heeft de hoogste kindersterfte van de regio: vijftig per duizend geboorten. Tachtig procent van de bevolking leeft onder de armoedegrens van $ 1 per dag. Bovendien wordt het land overspoeld met heroïne uit Afghanistan en alle ellende van dien.
Tot zover Wikipedia. Wat moet een accountant met deze informatie? U kunt er een aantal red flags voor fraude uithalen. De belangrijkste is dat de hierboven geschetste situatie in Tadzjikistan corruptiegevoelig is. Met dergelijke situaties krijgen accountants niet graag te maken.
Maar helaas: PricewaterhouseCoopers Nederland kreeg er wel mee te maken. Dit accountantskantoor heeft volgens berichtgeving in de buitenlandse media de Centrale Bank van Tadzjikistan reeds een aantal jaren als cliënt. Een bank die thans betrokken is bij handelingen die in ieder geval in strijd zijn met de regels van het Internationaal Monetair Fonds (IMF).
Begin maart dwong het IMF Tadzjikistan tot terugbetaling van een kleine vijftig miljoen dollar. Het IMF vertrouwde bij de hulpverlening aan de natie volledig op de door PwC afgegeven verklaringen: "The question is why we didn't catch it. We were shown the balance sheet of the national bank and it had unqualified reports from PwC Rotterdam. PwC told us that these accounts were fine so we took them at face value. For several years we were just going by the audits ...", aldus Mohsin Khan van het IMF in The Financial Times.
Los van het in strijd handelen met IMF-regels is er inmiddels nog een ‘akkefietje' gebleken: 500 miljoen dollar aan leningen is zoek. Dit geld, onder meer verstrekt door de Asian Development Bank, zou in de Tadzjikistaanse katoensector zijn verdwenen.
Meint Waterlander, spreekbuis van PwC, reageerde in de Financial Times als volgt: "Because of audit rules we aren't allowed to give comments on audit issues by clients." Een formeel en terecht antwoord. Het kan mijn verlangen echter niet stillen meer te horen over zaken zoals: de cliëntacceptatie, risico-inschatting, de uitgevoerde accountantscontrole en de daaruit voortvloeiende bevindingen.
Een persoon die anoniem een reactie gaf op deze kwestie heeft zijn - voorbarige - conclusies al getrokken: "I'm not smart, but even I recognize the ruling class of Tadzjikistan is not really known as high integrity business people that strive for full disclosure and transparancy. There are significant systematic economic issues as well. In any event, why would ANY ONE IN THEIR RIGHT MIND accept this type of engagement. What was the upside for Netherlands PwC? A few extra Euros? Bad idea, bad client, bad results, and they (PwC) deserve to be hung out to dry on this one."
Zie hier de reactie van PricewaterhouseCoopers op deze bijdrage.