Opinie 09 mei 2008

Kredietcrisis eist ook nieuwe regels, werken aan integriteit is niet voldoende

Onlangs stelde Philip Wallage in Het Financieele Dagblad (7 mei) dat je geen vertrouwen creëert met regels. Hij refereerde aan het pleidooi van minister Bos om met nieuwe regels het geschonden vertrouwen na de kredietcrisis te herwinnen.

Wallage neemt afstand van dat pleidooi, omdat regels niet zouden ingrijpen op de onderliggende oorzaken. Daarentegen zou werken aan integriteit en goedvoorbeeldgedrag dat wel doen. 

Ik zou het graag met Wallage eens zijn. Ieder weldenkend mens wenst immers een maatschappij waarin zo min mogelijk regels en bureaucratie nodig zijn. Maar helaas: Utopia bestaat niet. 

Juist het afgelopen decennium - ja, dat van de boekhoudschandalen - toonde de ontsokkeling van eerder bewierookte bestuurders, en van falende toezichthouders, zoals commissarissen en accountants. Het was de aanzet tot regelgeving, zoals de Sarbanes-Oxley Act in de VS en hier de code-Tabaksblat, de Wet toezicht financiële verslaggeving en de Wet Toezicht Accountantsorganisaties. 

Hoewel soms wat te veel van het goede, was deze regelgeving (helaas) nodig om bestuurders, commissarissen en accountants weer eens op hun verantwoordelijkheden te wijzen. 

Bestuurders die de randen van de afgrond opzochten omdat daar de mooiste bloemen (lees: hoge winsten en dito beloningen) groeien, en die soms in de afgrond terechtkwamen. Commissarissen die te weinig kritisch waren in de richting van laatstbedoelde bestuurders en die verzuimden corrigerend op te treden. 

En accountants die in de loop der jaren meer het gedrag van vertrouwensman van hun cliënt dan die van het maatschappelijk verkeer toonden; die bovendien de luxe van een hoge mate van zelfregulering niet langer aankonden. 

Kortom: drie geledingen die te weinig zelfreinigend vermogen toonden en via regelgeving weer meer in het gareel komen. Het is jammer dat Wallage voornoemde aspecten en de regelgeving niet heeft genoemd. 

Minister Bos, naar wie hij uitvoerig maar selectief verwijst, deed dat wel. In tegenstelling tot Wallage toont Bos beide zijden van de medaille: die van de noodzaak van regels én waar mogelijk die van vertrouwen. Bos spreekt over ‘het evenwicht tussen vertrouwen en controle'. 

Ik ben het ditmaal met Bos eens. Maar los van de Nederlandse discussie en de visie van Bos wordt Wallage's stelling vanuit zijn eigen discipline en ook vanuit zijn eigen accountantsorganisatie KPMG onderuitgehaald. 

Tijdens een vergadering vorige week op het New Yorkse kantoor van accountantskantoor PwC, kwamen de grote zes accountantskantoren (waaronder KPMG, waaruit blijkt dat het nog geen eensluidende organisatie is) en diverse toezichthouders nieuwe standaarden overeen. Deze dienen om de risico's die de recente kredietcrisis aan het licht heeft gebracht te beteugelen. Hoewel die standaarden nog geen kracht van wet hebben (én het nog wel twee jaar kan duren voor het zover is) spraken toezichthouders en accountants af banken onder druk te zetten om de standaarden alvast vrijwillig toe te passen. 

Deze bijdrage verscheen vandaag tevens in de rubriek Optiek van Het Financieele Dagblad.

Zie ook de weblog van Jules Muis over het artikel van Philip Wallage.