Doelloos gespit naar de onderste steen - het kan beter
Het onafhankelijk onderzoeksseizoen is mede door de ondergang van DSB voor geopend verklaard. Falende banken, falend toezicht, falende politiek. Het onafhankelijk oorzaakonderzoek voor al uw falen: de onderste steen moet boven!
Los van de vraag of je niet veel meer hebt aan een onpartijdig dan aan een onafhankelijk onderzoek, is de algemene vraag wat je met zo'n onderzoek opschiet. Hieronder wordt de clou verklapt van het goede onderzoek: het formuleren van het onderzoeksdoel (en die onderste steen laten zitten).
Onderzoeken zijn in hogere mate succesvol als er een concreet, consequentievol doel is geformuleerd voor het verrichten van de werkzaamheden. Het gaat dan niet om een doel zoals ‘het beantwoorden van een aantal onderzoeksvragen', maar om het doel van de gebruiker van het rapport. Het gaat om het antwoord op de zogenaamde ‘teneinde'-vraag, die iedereen zich altijd zou moeten stellen alvorens onderzoeksvragen te formuleren.
Een goed antwoord op de teneinde-vraag omvat een consequentie. Bijvoorbeeld, om aangifte te doen, verhaal in te stellen of om tot een besluit te komen omtrent ontslag.
Zonder die consequentie is het voor de onderzoeker niet mogelijk te weten wat de kwaliteit van de bevindingen moet zijn. Dat is kwalijk, want aan strafrechtelijk bewijs worden bijvoorbeeld andere eisen gesteld dan aan civiel bruikbare bevindingen.
Het werkelijke doel kan nooit zijn ‘de onderste steen boven halen'. Dat is geen doel maar een activiteit. Als het echte doel vaststaat, dan blijkt vaak dat die steen helemaal niet van belang is, maar dat het gaat om een aantal kiezels die veel meer aan de oppervlakte verblijven.
Stel dat het onderzoeksdoel is het beoordelen of de DNB-president in het DSB-debacle zijn functie naar behoren heeft vervuld. Dan is dat een onvoldoende geformuleerd doel, want het geeft de onderzoeker geen focus.
Het wordt stukken beter als wordt toegevoegd: om op basis van die beoordeling te komen tot ‘een besluit omtrent de continuering van de positie van die president'. De onderzoeker weet dan welk normkader van toepassing is, welke gebeurtenissen van belang zijn binnen dat normkader en kan dan aangeven of het functioneren conform de daaraan gestelde eisen heeft plaatsgevonden, tijdig, juist en volledig. Hier lijkt mij geen onderste steen voor nodig.
Doelloze onderzoeken zijn veel omvangrijker, trager en duurder dan onderzoeken mét doel: immers, de onderste steen moet in zo'n doelloos onderzoek eerst helemaal boven komen, ook als dat vermoedelijk niet nuttig is.
Doelloze onderzoeken leiden tot zinloze rapporten die niemand wil lezen. Creëer zin in onderzoek en beantwoord daarom altijd eerst de ‘teneinde'-vraag alvorens u begint.