With great power, comes great responsibility
Afgelopen vrijdag mocht ik in Skopje de Macedonische toezichthouder toespreken. Macedonië wil graag lid worden van de EU, en dat betekent onder veel andere, dat zij de Statutory Audit Directive moeten implementeren. U weet wel, wat bij ons uiteindelijk de Wta heet.
Ik heb hen gewezen op het vrij forse belang van een functionerend accountantsberoep voor de lokale economie en voor het aantrekken van, buitenlandse, investeerders. In ons deel van Europa hebben we inmiddels geleerd dat een goed functionerend accountantsberoep ook een goed functionerende toezichthouder nodig heeft. Een toezichthouder die op voldoende afstand staat van de dagelijkse politiek en volstrekt onafhankelijk van het beroep.
Ik heb verteld hoe de verhouding is tussen het Nederlandse beroep, met name de twee Nederlandse instituten en de kantoren, en de AFM als toezichthouder. Het zal mogelijk verbazen, maar de grootste zorg van de Macedonische toezichthouder is dat zij te veel macht krijgen. Dat willen ze helemaal niet, en na mijn verhaal over de Nederlandse situatie was dan ook de verzuchting dat de AFM a lot of power heeft. Ik heb dat bevestigd, en benadrukt dat die macht ook volstrekt nuttig en nodig is. Mijn werkzaamheden in Macedonië zijn verder niet zo interessant voor de situatie in Nederland, maar dit punt bleef hangen toen ik las over de ondergang van DSB.
De AFM benadrukt van tijd tot tijd het belang van haar eenvoudigste middel: het 'normoverdragend gesprek'. Als ik mensen beluister die te maken hebben gehad met AFM of DNB, als ik een boek als 'De prooi' lees, of welke andere bron dan ook die ik raadpleeg, dan krijg ik sterk de indruk dat zowel AFM als DNB naast een formeel handhavingsinstrumentarium, beschikken over een aantal uiterst sterke instrumenten die niet zozeer op juridische macht als wel op gezag zijn gebaseerd.
Het is net als met accountants. Natuurlijk, ze mogen zo weinig zeggen, ze kunnen zo weinig afdwingen, hun macht is zo beperkt. Maar als ze hun gezag eens wat meer zouden gebruiken, dan zouden ze een belangrijke positieve factor hebben kunnen vormen in debacles die we voorbij hebben zien komen. Van bouwfraude tot bankencrisis en veel daar tussen dat de voorpagina's niet eens haalt. Lees de Nordeman-lezing door Arthur Docters van Leeuwen eens, om een idee te krijgen van de verwachtingen die, toen nog, de AFM-voorzitter van het accountantsberoep had. Optreden met gezag, en niet weigeren een poot te verzetten als je de juridische macht ontbreekt, dat mag je van het accountantsberoep verwachten.
Inderdaad, dat laffe schuilgedrag van accountants die iedere verantwoordelijkheid voor wat dan ook proberen af te wijzen door verhaaltjes over de wet die nu eenmaal te beperkt is, over aansprakelijkheid, over self fulfilling prophecies bij uitspraken over continuïteit, dat moest maar eens afgelopen zijn. Die Nordeman-lezing was een mooi staaltje van norm-overdracht.
Hoe ontluisterend is het dan om nu de baas van DNB te zien reageren op vragen over ABN, over bankcrisis en nu weer over DSB. Nee, Nout Wellink had geen wettelijke macht om te waarschuwen voor Icesave. Hij kon de oud-politieman met zéér bedenkelijke producten natuurlijk geen bankvergunning weigeren. En ingrijpen als een politiek kopstuk zonder ook maar een dag bancaire ervaring wordt aangesteld als cfo van DSB, en later zelfs als ceo van ABN? Welnee, dáár kan je natuurlijk niet aan beginnen. Gezag laten gelden? Nee, liever laf schuilgedrag en proberen iedere verantwoordelijkheid voor wat dan ook proberen af te wijzen met verhaaltjes over de wet die nu eenmaal beperkt is, over aansprakelijkheid, over self fulfilling prophesies bij uitspraken over solvabiliteit, DAT krijgen we te horen van onze bancaire toezichthouder. De AFM horen we voorlopig al helemaal niet.
Nout Wellink, wat een fijn staaltje normoverdracht hebt u laten zien. Ik hoop alleen echt dat de toezichthouders van uw collega's bij de AFM meer zullen luisteren naar wat Arthur Docters van Leeuwen te zeggen had, dan dat ze naar uw voorbeeld kijken. Kijk niet gek op als het accountantsberoep het gedrag van Wellink zal memoreren als er nog eens iemand normen komt overdragen.