De ondergang van het gezond verstand
Deze week verblijf ik in Willemstad, Curaçao. Ik mag twee spreekbeurten houden op het mede door de VERA georganiseerde jaarcongres. Het congresthema betreft de financiële en economische crisis.
Op Schiphol kocht ik nog snel even wat lectuur. Naast een krant, Elsevier, HP/De Tijd en Vrij Nederland twee boeken. Ten eerste Madoff; Miljardenfraude van een meesteroplichter van onderzoeksjournalist Adam LeBor. Ten tweede De ondergang van het gezond verstand van Lawrence McDonald.
In laatstgenoemde boek ben ik begonnen en ik las het in één adem uit. De auteur is een voormalig vice president van Lehman Brothers. Hij beschrijft hoe het zover heeft kunnen komen dat deze majesteuze bank ten onder is gegaan.
Het is een verhaal dat van binnenuit is geschreven, door iemand die op hoog niveau binnen de organisatie heeft geopereerd. Die heeft gezien waar en hoe het misging. Hoe de zeepbel van hypotheken, derivaten en andere financiële producten werd opgebouwd.
Het is een verhaal zoals er inmiddels vele zijn. Over het nemen van steeds grotere en daarmee onverantwoorde risico's. Over ego's en de vraag aangaande de machtsstrijd op de apenrots: ‘Wie heeft de grootste?'.
Het is een verhaal waarin controllers, accountants en risicomanagers figureren. Brave, plichtsgetrouwe functionarissen die vooral signaleren, tolereren en accepteren. Zoals 'Wall Streets Koningin van risicomanagement', Madelyn Antoncic, chief risk officer van Lehman. Zij waarschuwde de top van Lehman keer op keer over de onverantwoorde risico's. Totdat 'topman' Dick Fuld haar vroeg 'haar bek te houden', waarna ze werd weggepromoveerd.
Het is een verhaal waarin belangrijke functionarissen zich weg lieten promoveren of de organisatie verlieten. Niet de kracht en de macht hebbende te vechten waarvoor zij stonden en te handelen conform de verantwoordelijkheid die zij droegen.
Het is een verhaal dat ik goed kan gebruiken in mijn spreekbeurten tijdens het congres waarin ik mag uitleggen wat er vanuit de rol van toezichthouders en accountants is misgegaan, alsmede hoe het beter kan.
Voor mij zit de kern in de woorden ‘signaleren, tolereren en accepteren'. Tot het eerste zijn de bedoelde functionarissen vaak prima in staat, vaktechnisch staan zij hun mannetje wel. De pijn zit in de andere woorden: tolereren en accepteren. Dat (te) automatisch doen lijkt - al dan niet door het ontbreken van 'beschermende' regelgeving - tot kunst verheven.
Daar moeten we als accountants - maar dat geldt ook voor controllers, risicomanagers, compliance officers en overheidstoezichthouders - vanaf. Anders marginaliseert het beroep zich steeds verder in de rol van 'vertrouwensman van het maatschappelijk verkeer'. Een rol waarin velen de accountant - begrijpelijkerwijs (?!) - al lang niet serieus meer nemen.