Transparantie
Het begrip waaraan ik deze weblog ophang wordt wellicht net zo vaak geroemd als verguisd.
Geroemd omdat velen er een zinvolle bijdrage in zien bij de beoordeling van bijvoorbeeld de gang van zaken in een bedrijf en de verantwoording die daarover wordt afgelegd.
Verguisd door anderen omdat (te) veel transparantie het zicht op zaken juist vermindert. Of zoals Aad Jacobs, voormalig topman bij ING, het eens uitdrukte: ‘Als alles transparant is, zie je niets meer.'
Zelf sta ik er soms dubbel in. Dan weer vraag ik om toelichting van, een nadere uitleg over, of inzicht in de argumenten die ten grondslag liggen aan een bepaald handelen. Soms voegt transparantie voor mij weinig toe en kan het wat mij betreft geheel achterwege blijven. Bijvoorbeeld als het gaat om - paradoxaal genoeg - de tot op heden nagenoeg nietszeggende transparantieverslagen van accountantskantoren.
Ik zie dat anderen er ook mee worstelen. Bijvoorbeeld de journalisten Piet Hein Coebergh en Edi Cohen. Die interviewden over dit onderwerp diverse vooraanstaande experts uit de politiek, wetenschap, journalistiek, overheid en bedrijfsleven. Het leverde een lezenswaardig boek (Uitgeverij Business Contact, 2009) op, met als titel Grenzen aan transparantie. Aardige en niet te zware literatuur om aan Sinterklaas te vragen of onder de kerstboom te lezen.
Samenvattend leveren de interviews het volgende op: 'Sommigen menen dat meer transparantie dwingt tot het democratiseren van kennis, en dus van macht. Dat bevordert de emancipatie, het onderling vertrouwen en maatschappelijke zekerheden. Anderen stellen dat de eis van transparantie juist een verstikkend juridisch doolhof oplevert dat onderling wantrouwen cultiveert en leidt naar een Orwelliaanse samenleving. De gesprekken leren dat grenzen aan transparantie vooral individueel bepaald zijn.'
Hoogleraar en PwC-partner Jaap van Manen komt ook aan het woord. Hij ziet transparantie per saldo als een leeg begrip voor accountants, waar hij in de meeste gevallen niet veel mee kan, en stelt: "Openheid betrachten om elkaar niet te verrassen. Dit suggereert een zekere mate van integriteit, maar ik ken ook mensen die zeer integer zijn maar niet transparant. Omgekeerd is het ook goed mogelijk transparant te lijken en toch niet integer te zijn."
Dat laatste lijkt me goed om tijdens de accountantscontrole voor ogen te houden.
Andere quotes die tot nadenken stemmen zijn afkomstig van:
- Kees Peijster (advocaat): "Transparantie gaat niet van harte, maar het moet en het werkt."
- Hans Hillen (politicus): "Transparantie is een zwaktebod."
- Eef Brouwers (journalist): "We vragen veel, maar zelden de goede dingen."
- James Kennedy (hoogleraar, historicus): "Transparantie kent sterk afnemende meeropbrengsten."
- Alexander Rinnooy Kan (hoogleraar, bestuurder): "Schijnwerpers belemmeren creativiteit."
- Hans Hoogervorst (toezichthouder, politicus): "Als je saai bent, hoef je minder transparant te zijn."
- Jaap Winter (advocaat): "Transparantie raakt onze diepste angsten."
- Dolf van den Brink (hoogleraar, bankier): "De crisis konden we zien aankomen, maar we wilden het niet zien."