Zal hij geloof vinden?
Maakt u zich geen zorgen, de redactie van deze site bewaakt streng dat ik geen stukjes schrijf over religie, maar over accountancy. Laat de titel u niet afschrikken.
Afgelopen zondag ontving mijn tweede zoon zijn eerste eerste Communie. Voor een regelmatig kerkganger met waardering voor goed verzorgde liturgie en een tamelijk orthodox geloof is dat best een uitdaging. Bijna onwillekeurig valt je al snel op hoeveel van de talloze ouders, opa's, oma's, broertjes en zusjes, je op andere dagen mist in de Mis. Mensen zonder enig teken van respect, met soms vrij duidelijke tekenen van ongeloof, doen mee aan rituelen die ze kennelijk niet begrijpen en die kennelijk niets meer zeggen.
Klaagzang van een oude katholieke azijnpisser? Nee hoor. Het deed me denken aan mijn voortijdig gestopte scriptie over de Levers of Control volgens Simons. Ik heb daarvoor op basis van literatuur en interviews bekeken of de "belief systems" die Simons beschrijft, gevonden kunnen worden in een omgeving waar ook werkelijk niets anders ter beschikking staat naast belief systems. Mijn scriptie dook daartoe in de wereld van katholieken en gereformeerden en hun rituelen rond het Avondmaal. Daar begon ook meteen een semantisch probleem, het bleek zowel voor de begeleider als voor de geïnterviewden nog knap lastig om het verschil tussen "belief systems" zoals missiestatements, kernwaarden van de organisatie, etc., te onderscheiden van "geloof" in meer theologische zin.
Maar goed, die scriptie is nooit verder gekomen dan het stadium van literatuur en een hele reeks interviews, dus het semantische probleem heb ik nooit meer opgelost. Wetenschappelijk verantwoorde conclusies heb ik dus evenmin getrokken, maar ik heb wel wat feiten en indrukken verzameld.
Één daarvan is dat het formuleren van kernwaarden op zichzelf prima is, maar dat het bijzonder weinig zin heeft als je die kernwaarden niet via alle mogelijke kanalen communiceert en tot persoonlijke waarde van mensen maakt, een persoonlijke waarde ook nog eens waarop mensen uit dezelfde groep elkaar aanspreken, ja waar ze groepsidentiteit aan ontlenen.
Afgelopen donderdagmiddag stond ik les te geven over compliance awareness, mede aan de hand van Simons. Die ochtend was ik in gesprek bij een middelgroot accountantskantoor over precies dezelfde kwestie. Hoe zorgen we nu dat onze mensen niet alleen zich aan de regels houden omdat het moet, omdat het afgedwongen wordt, maar omdat ze beseffen dat het nodig is. Zondag zag ik in de kerk mijn eerdere studieonderwerp voor mijn ogen zich ontrollen. En met het uiterst leesbare artikel in De Accountant en de RTL-Z-blog van Marcel Pheijffer in het achterhoofd realiseerde ik me twee dingen:
- Creative compliance, compliance awareness, of welke prachttermen we er ook op plakken: als we er niet in slagen om het geloof, het echte oprechte geloof, als waren we dominees die de Vreze des Heren verkondigen, gemeengoed te doen zijn in het accountantsberoep, dan zal compliance nooit méér zijn dan de vraag "kom ik hier nog mee weg?"
- We kunnen mooie ronkende teksten opnemen in de VGC over het algemeen belang, over fundamentele principes. We kunnen beroepsorganisaties fuseren, publieke debatten organiseren, jaarlijks een prachtige accountantsdag organiseren, en nog een hele reeks aan rituelen. Maar als al dit ritueel niet haar bron en fundament vindt in een diep doorleefd geloof dat accountants het zout in hun wereld behoren te zijn, dan is het nutteloos en leeg ritueel.
Zullen we dáár eens een fundamentele discussie aan besteden? Naast alle, ook uiterst belangrijke, accountantsdingen van alledag?