Opinie 04 augustus 2009

Creative compliance: een voorbeeld

Philip Wallage reageerde in de laatste 'de Accountant' op een artikel van Bob Hoogenboom en ondergetekende. Ons artikel ging over creative compliance. Bij deze vorm van compliance wordt op minimalistische wijze inhoud gegeven aan wet- en regelgeving: handelen naar de letter, maar niet noodzakelijkerwijs naar de geest ervan.

Wallage toont zich in zijn reactie - waarin hij de strekking van ons artikel overigens niet geheel juist neerzet - een optimist als het gaat om het centraal stellen van de geest van wet- en regelgeving en de principle based benadering. KPMG-stokpaardjes als Hypegiaphobia en Trust Rules worden ter onderbouwing van stal gehaald.

Kern van die stokpaardjes is dat indien mensen, organisaties en instituties vertrouwen en verantwoordelijkheid krijgen dat tot betere oplossingen gaat leiden dan in geval oplossingen worden gezocht in nieuwe regels en richtlijnen.

Kern in de gedachten van Hoogenboom en ondergetekende is niet dat wij pleiten voor meer regels en richtlijnen. Met Wallage zouden wij graag optimisten zijn. Maar praktijkvoorbeelden maken ons vaak moedeloos. Omdat deze aantonen dat betrokkenen het hen gegeven vertrouwen en de geschonken verantwoordelijkheden vaak niet aankunnen. En daarom moeten er - helaas - vaak wel regels bijkomen.

Laten we er een voorbeeld bijpakken. Van een KPMG-casus. De Engelse tak van dit accountantskantoor acht het geen probleem om bij dezelfde cliënt zowel de in- als de externe audit uit te voeren. Zie daartoe de casus-Rentokil waarover de Financial Times op 3 augustus 2009 heeft bericht.

Het is een casus die speelt na een periode van boekhoudschandalen en de huidige crisis binnen de financiële sector. Gebeurtenissen die meer voorbeelden hebben laten zien van het gevaar dat kleeft aan onvoldoende afstand van de externe accountant tot de gecontroleerde. Voorbeelden van (belangen)verstrengelingen. Voorbeelden waarbij de financiële afhankelijkheid van accountants(kantoren) ten aanzien van de cliënt sterker bleek dan - in de bedoelde voorbeelden - de latexrug van de accountant. De gedrags- en beroepsregels ten spijt.

Gebeurtenissen die hebben geleid tot aanscherping van die gedrags- en beroepsregels. Maar ook van de onafhankelijkheidsregels. En in de Verenigde Staten tot de Sarbanes Oxley Act. En in veel landen tot overheidstoezicht op het accountantsberoep.

Maar kennelijk (nog) niet tot een absoluut verbod op de samenloop van de in- en de externe audit. Daarmee acht KPMG zich vrij om de klus bij Rentokil met een dergelijke samenloop uit te voeren: 'Conceptually, doing internal audit isn't a conflict in itself, only if you get involved in the wider aspects such as management - which we are not', aldus KPMG-er Oliver Tant in de Financial Times.

Ik gruw van de beschreven samenloop. Gegeven de gevaren die ik er in zie. Ik denk, nee: ik weet het zeker, dat het gezonder is dat een extern accountant van een ander kantoor dan KPMG een oordeel velt over het werk van KPMG als intern accountant, dan dat accountants van dezelfde accountantsorganisatie elkaar beoordelen. Een dergelijke denkwijze past volgens mij goed in de geest van de naar aanleiding van voornoemde negatieve gebeurtenissen aangescherpte wet- en regelgeving.

Ik gruw van het feit dat het Accounting Establishment vaak teruggrijpt op regelgeving om te betogen waarom iets best kan zolang het niet verboden is in plaats van het gezonde verstand te laten prevaleren. Omdat ik denk dat - zeker buiten accountantskringen - valt te objectiveren dat veel meer mensen de gevaren van de samenloop zullen zien en dat gezonde verstand kunnen objectiveren.