Opinie 21 september 2009

Ethische vorming studenten en 'demping aan de top'

KPMG publiceerde op 21 september 2009 de resultaten van een onderzoek naar ethische vorming van studenten. Die is blijkens het onderzoek bij de helft van de studenten in orde.

Een derde deel van de respondenten is echter ontevreden over die ethische vorming: 'Volgens de bedrijven hebben de 'bestuurders van morgen' te weinig oog voor normen en waarden en worden zij te veel gedreven door een snelle carrière, inkomen en status.'

Voorts blijkt dat ruim veertig procent van de onderzochte bedrijven de afgelopen twee jaar afscheid heeft genomen van ‘high potentials' als gevolg van een gebrek aan de juiste normen en waarden. 'Er bestaat een duidelijk verschil tussen de mate waarin afgestudeerden oog hebben voor de gewenste ethiek en de moraal die nodig is in het bedrijfsleven en de ervaringen van de bedrijven zelf', constateert Philip Wallage van KPMG.

Het zijn bevindingen die tot nadenken en handelen aanleiding geven. Ik zal het in ieder geval terugkoppelen naar de Business School binnen mijn universiteit. Overigens wordt er in het onderwijs, niet alleen aan Nyenrode Business Universiteit, steeds meer aandacht aan ethiek en integriteit geschonken

Ik maak even een bruggetje naar studenten en recent afgestudeerden accountancy. Afgelopen vrijdag mocht ik voor de NIVRA Young Professionals twee debatsessies leiden. Het onderwerp was 'soft controls en integriteit'.

Tijdens dit soort sessies en in mijn colleges constateer ik vaak dat het met de ethiek van de meeste accountancystudenten wel goed zit. In mijn colleges maak ik veel gebruik van casuïstiek: Ahold, Landis, bouwfraude, Enron, Worldcom, Xerox, AIG en recentelijk Econcern. Maar ook discussies over fraude, creatief boekhouden, de combinatie van in- en externe controlediensten, benoemings- en beloningssystemen binnen accountantskantoren, onafhankelijkheid en aanverwante onderwerpen. Kortom: de zaken waar ik graag over schrijf en verhaal.

Vaak kan ik mij goed vinden in de behandeling van casuïstiek door studenten. Ik vraag dan ook altijd naar eigen ervaringen. En hoe dit soort zaken binnen de accountantskantoren en andere werkgevers worden afgewikkeld.

Ik word niet altijd vrolijk van wat ik dan hoor. Ik moet dan altijd even terugdenken aan een conclusie die de Parlementaire Enquêtecommissie Bouwnijverheid in 2002 trok en die ik vanuit mijn ervaringen én - vooral - vanuit de verhalen van studenten onderschrijf:

'Overigens is het de enquêtecommissie opgevallen - uit aantekeningen in de accountantsdossiers - dat controleassistenten vaak alerter zijn als het gaat om het signaleren van fraudesignalen dan dat de verantwoordelijke partners van het accountantskantoor zijn bij de verwerking van die signalen. Soms lijkt het erop dat het belang van die signalen «wordt gedempt» aan de top. Dit gegeven pleit ervoor om juist ook de eindverantwoordelijke accountants, zij die de handtekening onder de accountantsverklaring dienen te zetten, te verplichten voornoemde trainingen [dilemmatrainingen] te laten volgen. Via verplichte permanente educatie op dit punt bijvoorbeeld. Zij zijn het immers die, ingeval van fraude of andersoortige onregelmatigheden, niet alleen met de vaktechnische maar ook met de commerciële dilemma's te maken krijgen. Afscheid moeten nemen van klanten betekent immers verlies van omzet en resultaat. En voor een partner bij een accountantskantoor betekent dat ook verlies van inkomen.'

Kortom: ik zou weleens onderzoek willen doen naar de ethische vorming en het ethisch gedrag van de verschillende medewerkslagen binnen de accountantskantoren, inclusief de partner- en bestuurslaag.

Niet alleen via zelfevaluatie, maar ook binnen controleteams. Ik ben benieuwd naar de resultaten en zou haast vragen: Philip Wallage, mogen we bij KPMG starten?