Accountancy: professie of industrie?
Onze nieuwe voorzitter, Ruud Dekkers, levert in een opiniestuk over het accountantsberoep in 2010 direct een bijdrage aan het accountantsdebat. Dat mag hij wat mij betreft vaker doen. Zijn opmerkingen over het nemen van verantwoordelijkheid, het stappen uit traditionele denkkaders en het afstand nemen van introversie spreken mij aan. Nu van woorden naar daden!
De voorzitter zegt ook iets over de maatschappelijke positie van het accountantsberoep. Hij noemt die ‘nog steeds sterk'. Maar is dat wel zo? Dekkers refereert aan relevante partijen zoals investeerders, politici, bestuurders en ondernemers.
Maar lazen die bijvoorbeeld ook het recente AFM-rapport over de controle van financiële instellingen door de AFM? En de kritische (media)berichten daarover? Wat is de mening over het beroep van toezichthouders, VEB, overheidsinstanties zoals de Belastingdienst, media, curatoren en andere geledingen uit het maatschappelijk verkeer?
Wat bijvoorbeeld te denken van de volgende uitspraak van een voormalig Iers minister in de Irish Times van 18 oktober 2008? Hij duidt auditors als volgt:
‘A joke and a waste of time. They are lick-arses for the management of companies, because corporate governance doesn't work in our society (...) Auditors are not independent but they are bloody-well paid'.
Een ongenuanceerde uitspraak, maar toch.
Ik vraag mij dus af of het aanzien van het beroep in den brede wel zo sterk is. Vanaf - pak hem beet - de tachtiger jaren van de vorige eeuw is de accountancy verschoven van ‘professie' naar ‘industrie'. Een verschuiving die is ontstaan door een verbreding van het dienstenpakket dat met name de grote accountantskantoren aanbieden.
Zie ter illustratie een figuur (zie hier een grotere versie) uit een recent (Carnegie & Napier, 2009) artikel in Accounting, Organizations & Society:
<afbeelding niet langer beschikbaar, zie bovenstaande link>
Het accountantsberoep is er in de loop der tijd veel commerciëler door geworden. Het heeft geleid tot een verandering van de cultuur binnen accountantsorganisaties. Dat komt het best tot uitdrukking in het benoemings- en beloningsbeleid van die organisaties. Commerciële vaardigheden zijn lange tijd - en wellicht nog wel - boven vaktechnische kwaliteiten verheven.
De accountantsfunctie is erdoor geërodeerd. En geërotiseerd. Het accountantsberoep is er sexier door geworden. Niet elke verandering is een verbetering.
Wat wel een verbetering zou zijn is het daadwerkelijk nemen van verantwoordelijkheid door het accountantsberoep. De woorden van de voorzitter concreet maken. Bijvoorbeeld door het drastisch veranderen van het benoemings- en beloningsbeleid van de grote kantoren. Door het te ontdoen van de perverse prikkels die het daaraan ten grondslag liggende systeem bevat.
En hoewel accountants over expertise op dit terrein beschikken - dergelijke prikkels schatten zij bij hun cliënten immers in als frauderisico's - dienen zij daarin niet alleen de keuzes te maken. Bij veel organisaties die in omvang geringer zijn dan de grote accountantsorganisaties zijn daar immers ook speciale - van het bestuur onafhankelijke - commissies voor, samengesteld vanuit de raad van commissarissen.
Dat laatste hebben de accountantsorganisaties niet. Zou het daarom ook niet eens goed zijn ook eens naar het besturingsmodel van dergelijke organisaties te kijken? Wat is eigenlijk het equivalent daarbinnen voor zo'n onafhankelijke commissie en Raad? Zouden die gewenst zijn?
Mijns inziens roep ik vraagstukken op - die overigens niet nieuw zijn - die passen bij een sterk beroep dat verantwoordelijkheid neemt. Dat bereid is lessen te trekken uit het afgelopen decennium, de hand ook in eigen boezem te steken. Dat bereid is terug te veranderen van ‘accounting industry' naar ‘accounting profession'. Dat bereid is daadwerkelijk het algemeen belang voorop te stellen.
Zo niet, dan stel ik voor de ‘vertrouwensman van het maatschappelijk verkeer' en ook het accountantsmonopolie (spreekwoordelijk) te begraven. Om het dan aan de markt te laten die waardering aan de accountantsfunctie te geven die haar toekomt.