Opinie 29 januari 2010

Docters van Leeuwen tijdens hoorzitting - Pitbull bijt Muis (+ hoorzitting Hans Hoogervorst)

De commissie De Wit sluit haar tweede week van 'openbare gesprekken' af met wat ik noem een 'toezichtsdagje'. Arthur Docters van Leeuwen en Hans Hoogervorst komen zijdens de Autoriteit Financiële Markten (AFM) langs en Henk Brouwer als directeur Toezicht van DNB. Ik zoom eerst in op het gesprek met Docters van Leeuwen en daarna op dat met Hoogervorst.

Oud AFM-voorman Docters van Leeuwen werd bevraagd door PVV-er Dion Graus. In één beeld gevangen vormden ze een fraai koppel. Helaas bleef Graus bij het stellen van de hem door zijn staf voorgekauwde vragen en ging hij niet door op de voorzetten die hem door Docters van Leeuwen werden gegeven. Bijvoorbeeld toen DSB even werd genoemd. Of de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta).

Want gevraagd naar waar de politiek gefaald heeft als het gaat om wetgeving op het terrein van het financieel toezicht, noemde Docters van Leeuwen de Wta. "Geef mij even de tijd" want van de accountantswetgeving "is veel betere wetgeving te maken". Een logische vervolgvraag is dan: concretiseer dat in een aantal punten die u een doorn in het oog zijn.

Bovendien gaf Docters van Leeuwen aan dat er "te veel naar de markt is geluisterd". Een opmerking in de richting van de accountantslobby die het meest nadrukkelijk door NOVAA is gevoerd. Lees er het boek - De romantische boekhouder en mijn blog daarover - van de toentertijd verantwoordelijke minister van Financiën Gerrit Zalm maar op na.

Maar ook op dit punt vroeg Graus niet door: Wat wilde de markt dan precies? Op welke punten heeft de politiek 'te veel naar de markt geluisterd'? En iets later sprak de oud AFM-voorman over "de lankmoedigheid naar accountants". Een mooie term. En die accountantsorganisaties maar steeds weer klagen over de hoeveelheid en strengheid van wet- en regelgeving.

Enfin. Een volgend thema betrof het recente AFM-rapport over de controle door de big four van financiële instellingen. Nadat Docters van Leeuwen - terecht overigens - had uitgelegd dat de accountants niet de oorzaak waren geweest van de crisis werd hij zeer kritisch: "Accountants hebben toegestaan dat de balansen van financiële instellingen zijn schoongemaakt voor Special Purpose Vehicles (SPV's) waarin de kredietverpakkingen en risico's zaten."

Het leverde 'stralende balansen op' waarin de SPV's niet werden meegenomen. De oud AFM-voorman sprak over de "frivoliteit van accountants". Hij refereerde ook aan de Ahold-kwestie en de verslaggevingsregels, bij het opstellen waarvan de "accountants een dikke vinger in de pap hadden gehad". Om cynisch te vervolgen met: "Daar hadden de heren wel meer aan mogen doen."

Zo, daar kan het Accounting Establishment het mee doen. Het zijn opmerkingen van dezelfde soort als die ondergetekende meermalen heeft gemaakt en die aan dovemansoren waren gericht. Ik hoop dan ook dat de commissie De Wit de woorden van Docters van Leeuwen ter harte neemt en in haar conclusies meeneemt. Inmiddels lijkt ook in dit Tweede Kamer-onderzoek het accountantsberoep een belangrijke 'bijvangst' te worden.

Overigens deelde de AFM-prominent nog een flinke kat aan Jules Muis uit. Hij was het niet eens met diens kritiek op de AFM. Dat was 'onzin'. Met name niet omdat de AFM pas sedert 1 oktober 2006 - ingangsdatum Wta - toezicht houdt op het accountantsberoep en dat sedert die datum direct ter hand heeft genomen. Na 'Zalm bijt Muis' was het nu dus 'Muis en de pitbull' (de nickname van Docters van Leeuwen).

Aan het einde van het gesprek kwamen er toch nog wat vragen over de accountantswetgeving. Docters gaf aan dat de Chinese Walls binnen de AFM op het toezicht op de verslaggeving enerzijds en het toezicht op accountants anderszins "aan de burger niet uit te leggen is". Hij heeft er bij het maken van wetgeving mee ingestemd, om de wetgeving niet langer op te houden. Maar wat hem betreft wordt het zeer snel aangepast. De idiote situatie dat een toezichthouder met "halfgaar toezicht" te maken heeft dient volgens hem te worden voorkomen.

Gesprek Hans Hoogervorst

Ook de huidige AFM-topman, Hans Hoogervorst, werd vandaag ondervraagd over het toezicht op accountants. Hij gaf aan dat het voor iedereen wennen was omdat 'accountants dit voor het eerst kregen te verduren'. Hij kwam erop uit dat 'accountants actiever hadden kunnen zijn. Bijvoorbeeld bij het geven van signalen dat grote banken een kapitaal, vermogen hadden dat was gezakt tot een veertigste of vijftigste deel van de totale balans. Dat roept voor accountants ook vragen op over going concern'.

Hoogervorst noemde de accountants een partij die - evenals de eerder door hem genoemde toezichthouders zelf en andere partijen - ook "as op hun hoofd moeten strooien". Hij geeft ze net als Docters van Leeuwen niet de schuld van de crisis, maar had meer signalen willen krijgen. Geheimhouding in de richting van de AFM "speelt daarbij geen enkel probleem".

Het AFM-rapport over de 'grote vier' noemde hij "uitermate genuanceerd". Belangrijk kritiekpunt in het rapport noemt hij het feit dat ‘accountants bij de controle op grote bedrijven het werk van buitenlandse collega-accountants te makkelijk hebben geaccepteerd. "Zonder double checks."

Hoogervorst onthulde dat onder meer dit aspect de reden was om extern accountants uit te schrijven. Hoeveel accountants als zodanig zijn uitgeschreven had hij niet paraat, maar hij zal de commissie er nog over informeren.

Het uitschrijven van extern accountants noemde Hoogervorst "erg ernstig. Zij kunnen een deel van hun werk niet doen. Het is een zware maatregel, die niet vaak is of wordt toegepast."

Hoogervorst kondigde aan dat de AFM de 'kritische lijn', onder meer richting accountants, blijft doorzetten. Nadrukkelijk laat hij weten dat de accountantsorganisaties het rapport zelf goed hebben opgepikt. Hij suggereerde dat de top van deze 'partnerorganisaties' er zelfs blij mee was. In feite - dit zijn mijn woorden - om alle kippen goed in het hok te houden. Het rapport helpt de top van accountantsorganisaties om dat te bewerkstelligen.

Tot slot herkende Hoogervoorst zich niet in de opmerking van KPMG-partner Dick Korf die de gesprekken met toezichthouders heeft ervaren als 'accountantje overhoren'.

Ik wil op twee punten van Hoogervorst reageren. Ten eerste het door accountants te gemakkelijk accepteren van het werk van collega's in het buitenland. Zie mijn blog daarover in het kader van de tuchtuitspraak tegen een Deloitte-accountant in de kwestie Ahold. Die tuchtuitspraak gaat met name over het punt van Hoogervorst. Ik ben het met hem eens dat het steunen op collega's een punt van zorg is.

Collega's als Ruud Pruijm en Jan van de Poel hebben daar anders op gereageerd. Eerstgenoemde schrijft daar binnenkort over in het MAB. In een weerwoord op zijn artikel weerspreek ik hem.

Het tweede punt is dat van de 'partnerorganisaties'. Ik bezie de opmerking van Hoogervorst in het licht van mijn eerdere kritiek op bijvoorbeeld het benoemings- en beloningsbeleid van accountantskantoren en de cultuur binnen deze organisaties. In algemene zin expliciet, en op deze onderdelen impliciet, wordt mijn kritiek bevestigd door Hoogervorst.

Zie in dit verband voor een oplossingsrichting mijn meest recente blog over de governance-structuur binnen accountantsorganisaties.

Het is het type blogs waarop het Accounting Establishment zich nog niet toe uitgedaagd voelt om op te reageren. Toch zou het aanbevelen te zijn op dit soort thematiek en de kritiek van Docters en Hoogervorst wel handelend te reageren. Proactief zijn en met plannen komen lijkt me beter dan straks achter de feiten - de conclusies van de commissie De Wit en de politieke discussie daarover - aan te lopen.

Kortom: hier ligt voor de nieuwe voorzitter van het NIVRA een uitgelezen kans om zijn mooie - en door mij grotendeels onderschreven - woorden in daden om te zetten!