Opinie

Voorkom moeilijke situaties

Soms lees je iets dat via een paar associaties en gedachtesprongen alles op zijn plaats doet vallen. Dat gebeurde mij met het artikel Promises Aren't Enough: Business Schools Need to Do a Better Job Teaching Students Values in de Wall Street Journal van 23 augustus 2010. Daarin wijzen drie hoogleraren op de beperkte waarde van de MBA Oath waarmee jaarlijks honderden afgestudeerden van Harvard Business School beloven om ethisch te handelen en zich te onthouden van greed ten koste van anderen.

De auteurs vergelijken het met de kuisheidsgelofte die duizenden Amerikaanse tieners jaarlijks afleggen. Het schijnt dat zij aantoonbaar vaker 'in de fout' gaan dan leeftijdsgenoten zonder gelofte. Met de MBA Oath is dat net zo, stellen de hoogleraren. Dat ligt niet aan een gebrek aan oprechtheid tijdens die eed, maar aan de ontoereikende voorbereiding op de harde werkelijkheid, met al zijn verleidelijke moments of truth. 

De hoogleraren bepleiten niet alleen een betere training vooraf op dit soort situaties, maar daarnaast ook een ethical support structure after graduation: een netwerk van mensen in soortgelijke posities, dat de isolatie doorbreekt en steun kan geven bij moeilijke afwegingen. 

Dat tweede, zo'n permanent klankbord, lijkt mij eerlijk gezegd vele malen belangrijker dan een lesje ethiek meer of minder. Ook voor accountants is zo'n collegiaal netwerk nuttig. Sterker, het bestaat al, zij het in iets andere vorm. Zoekt u op de NIVRA-site maar even onder 'vertrouwelijk collegiaal overleg'. Het zou accountants die worstelen met ethische dilemma's zeker kunnen helpen. 

De kernalinea in het WSJ-artikel was deze: "The power of the situation, and our too frequent disregard for it, is an overarching lesson from sociology and social psychology. Situational forces drive behavior to a surprising extent, much more than expected by those who believe character determines all.

Als liberaal denkend persoon, ervan overtuigd dat economische prikkels (in ruime zin) belangrijke drijfveren zijn van gedrag, zijn deze zinnen mij uit het hart gegrepen. Maar hij brengt mij onbedoeld tot een andere, fundamentelere oplossing dan de twee bovengenoemde. 

Als the power of the situation en situational forces de kern vormen van het probleem rond ethisch handelen, dan zijn ethiektraining en een klankbordnetwerk weliswaar nuttig maar is een eenvoudiger en effectiever oplossing om die situaties te voorkómen. 

Maak de werkelijkheid niet nodeloos verleidelijk en ethisch 'zwaar' voor mensen. De 'gewone' werkelijkheid is soms al ingewikkeld genoeg. Daar waar het maar even mogelijk is zou daarom moeten gelden: voorkom dat mensen nodeloos in onnodig moeilijke situaties verzeild raken. Stel ze niet onnodig op de proef. En schrap meteen ook de tijd-, geld- en energieslurpende regelgeving, toezicht, checks and balances die personen in zulke situaties op het goede pad moeten houden. 

Freddy Heineken wees ooit op het voordeel van een tafel met drie poten: die wankelt nooit. Hij had gelijk, simpele oplossingen zijn bijna altijd het effectiefst. Ook voor de accountancy kunt u vast voorbeelden verzinnen. Verkies een tafel met drie poten. Het leven wordt makkelijker voor iedereen. En je hebt een stuk minder uit te leggen.

Deze bijdrage is ook als column geplaatst in het novembernummer van 'de Accountant'.

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Tom Nierop was van november 2001 tot juni 2016 hoofdredacteur van Accountant en Accountant.nl.

reacties

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.