Opinie 13 december 2010

Shell in Nigeria

De onthullingen van Wikileaks zijn - een enkele uitzondering daargelaten - tot nog toe niet verschrikkelijk opzienbarend. Wel wordt een aardig inkijkje gegeven in de wijze waarop ambassades werken en over het type informatie dat zij vergaren.

De informatie ziet niet alleen op overheidsinformatie of staatsgeheimen, maar ook op de wijze waarop bedrijven met overheden omgaan. Bijvoorbeeld met corruptierisico's en instabiele situaties in bepaalde landen.

Vorige week werden documenten op Wikileaks geplaatst waarin de Amerikaanse ambassadeur in Nigeria verslag deed van zijn gesprekken met Ann Pickard, tot begin van dit jaar Shell's leidinggevende in Nigeria.

Die aantekeningen suggereren dat Shell op zijn minst goede contacten heeft op de belangrijkste Nigeriaanse ministeries. Pickard zou hebben gezegd 'that Shell seconded people to all the relevant ministries and that Shell consequently had access to everything that was being done in those ministries'.

Shell stelt in een reactie: 'De berichten over infiltratie zijn volkomen onjuist, niet waar en misleidend.', en ook dat de ambassadeur het heeft over informatie uit de tweede hand: 'Het is een interpretatie van de woorden van Pickard', gemaakt door de ambassadeur.

De (ethische) beleidsuitgangspunten van Shell zijn helder. Twee in dit verband relevante voorbeelden:

• 'Voor Shell-maatschappijen staan oprechtheid, integriteit en zuiverheid in alle aspecten van onze bedrijfsvoering voorop. Het aanbieden, betalen, vragen om of accepteren van steekpenningen in welke vorm dan ook, direct of indirect, is onaanvaardbaar. Smeergeld valt eveneens onder steekpenningen en mag niet worden betaald.'
• 'Shell-maatschappijen verrichten geen betalingen aan politieke partijen en organisaties of vertegenwoordigers daarvan en houden zich afzijdig van partijpolitiek. Bij contacten met overheidsinstanties hebben zij echter het recht, en ook de plicht, ons standpunt kenbaar te maken over aangelegenheden die onze belangen of die van onze medewerkers, klanten of aandeelhouders of die van lokale gemeenschappen raken en dat te doen op een wijze die strookt met onze waarden en Beleidsuitgangspunten.'

Het zijn uitgangspunten die ook doorklinken in het Sustainabilty Report van Shell. Een rapport dat al een aantal jaren niet meer door accountants wordt getoetst. Wel heeft Shell een external review committee. Dat geeft een oordeel over het duurzaamheidsverslag.

Met betrekking tot Nigeria stelt het review committee: 'The report provides insights into the diffculties of doing business in Nigeria and recounts the most important developments in 2009. We would have liked the report to better enable readers to assess how Shell expects to navigate what continues to be a very challenging operating environment.'

Tsja, dat laatste is een eufemisme. Zeker nu de Amerikaanse ambassadeur en Shell tegenover elkaar zijn komen te staan. Ik ben dan ook benieuwd wat er volgend jaar over de via Wikileaks uitgelekte informatie in het duurzaamheidsverslag komt te staan.

Voorts ben ik benieuwd welke lessen 'duurzaamheids-accountants' en review committees hieruit trekken. Wie zou er in onderhavige kwestie nu gelijk hebben: Shell of de ambassadeur?

Wat zou het belang van de ambassadeur zijn om informatie onjuist weer te geven. Of is dat niet aan de orde en reageert Shell opportunistisch? Kan Shell wel daadwerkelijk goed zaken doen in een land als Nigeria zonder handelingen te verrichten die op of over de corruptiegrens liggen? En zo nee: hoe erg is dat nu eigenlijk?

Mijn les is dat duurzaamheidstoetsers over zaken zoals de naleving van de hiervoor genoemde uitgangspunten geen zekerheid kunnen verschaffen. Hooguit kan in negatieve bewoordingen worden aangegeven dat 'niet is gebleken dat de uitgangspunten zijn overtreden'.

Eerder schreef ik over het duurzaamheidsverslag van BP en de toetsing daarvan door Ernst & Young. Ook daar werden negatieve bewoordingen gehanteerd. De onderzoeken naar de handelwijze van BP toonden de nietszeggendheid van dergelijke bewoordingen reeds aan.

Het is niet moeilijk te voorspellen dat er nog meer Wikileaks-onthullingen gaan komen. Ook over het bedrijfsleven. Ik verwacht dat die onthullingen uitingen inzake ethisch gedrag en duurzaamheid zullen logenstraffen.

Ik hoop dat accountants als duurzaamheidstoetsers dat niet zullen afwachten en zelf inzien dat het rapporteren in negatieve bewoordingen en het verstrekken van schijnzekerheden over nauwelijks te toetsen zaken beter achterwege kan worden gelaten. De commerciële aantrekkelijkheid van dergelijke toetsingen ten spijt.