AFM in 2010
Op 23 februari 2010 verscheen het bericht dat de Autoriteit Financiële Markten (AFM) in 2010 in het gedragstoezicht extra aandacht besteedt aan acht specifieke thema's. Voor alle sectoren waarop de AFM toezicht houdt gaat de lat omhoog.
Accountantsorganisaties die een vergunning hebben en onder het toezicht van de AFM staan, krijgen daar ook mee te maken. Het eind 2009 verschenen AFM-rapport over de controle van financiële instellingen - verslagjaar 2007 - door de 'grote vier' was stevig. Het opleggen van sancties door de AFM is uitgebleven, maar daarvoor waren wel duidelijke maatregelen door de accountantsorganisaties zelf noodzakelijk. Zoals het uitschrijven van een aantal externe accountants.
Mijn recente 'examenvraag' inzake de accountantscontrole bij DSB laat zien dat er ook over het jaar 2008 vragen te stellen zijn over de controle van een financiële instelling. In dat jaar ontvouwde de crisis zich in de financiële sector zich immers ten volle. En er gebeurde nogal wat, niet alleen bij DSB maar tevens bij bijvoorbeeld ABN-AMRO, AEGON, Fortis, ING en SNS-Reaal.
De AFM wijst er in de begroting over het jaar 2010 op (pagina 26) dat uit de bij accountantsorganisaties uitgevoerde toezichtonderzoeken blijkt dat 'verdere kwaliteitsverbetering noodzakelijk' is. Maar ook dat sanctionerend kan worden opgetreden: "De verwachting is dat uit onderzoeken in 2010 zal blijken dat kwaliteitsproblemen tot overtredingen leiden."
Maar nog belangrijker in diezelfde begroting is de passage die ziet op het gedrag en de cultuur binnen accountantsorganisaties. Ik wees het afgelopen jaar meermalen op hetzelfde en hield diverse keren een pleidooi voor het verlaten van het vigerende benoemings- en beloningsbeleid. Als teken van Maatschappelijk Verantwoorde Accountancy.
De AFM gooit nu een soortgelijke knuppel in het 'accountantshok', hetgeen ongetwijfeld meer effect zal sorteren:
"Het uiteindelijke doel dat de AFM wil bewerkstelligen is gedragsverandering waarbij accountantsorganisaties de kwaliteit van de controlewerkzaamheden laten prevaleren boven andere belangen zoals commerciële belangen."
Is hier sprake van vooringenomenheid? Wat weet de AFM wat wij nog niet weten? In ieder geval zullen wij ervan horen, omdat de AFM stelt:
"De verwachting is dat de bewustwording zal worden vergroot door intensiever te communiceren over uitkomsten van onderzoeken uit doorlopend toezicht. Ook zullen mogelijk handhavingmaatregelen nodig zijn om partijen tot verandering te bewegen."
But the worst - voor accountantsorganisaties - is yet to come. Tijdens de verhoren van de parlementaire onderzoekscommissie De Wit bleek al dat de AFM-bestuurders ongelukkig zijn met het gescheiden toezicht op de financiële verslaggeving enerzijds en het toezicht op accountantsorganisaties anderzijds.
Voormalig AFM-voorman Docters van Leeuwen gaf aan dat het bestaan van Chinese Walls binnen de AFM ten aanzien van de twee aandachtsgebieden "aan de burger niet uit te leggen is".
Hij heeft er bij het maken van wetgeving mee ingestemd, om de wetgeving niet langer op te houden. Maar wat hem betreft wordt het zeer snel aangepast. De idiote situatie dat een toezichthouder met "halfgaar toezicht" te maken heeft dient volgens hem te worden voorkomen. Hij had het zelfs over 'lankmoedigheid naar accountants'.
Maar de wetgeving zal worden aangepast. Zie wederom de AFM-begroting (pagina 29):
"De AFM pleit voor verbetering van haar onderzoeksmogelijkheden om haar positie te versterken en de naleving van IFRS in Nederland beter af te kunnen dwingen. Hierbij wordt onder meer gedacht aan het opvragen van specifieke documenten door de AFM, het stellen van vragen aan de accountant en meer mogelijkheden om het vragen van toelichtingen op de toepassing van de verslaggevingsregels. De AFM is in nauw overleg met het ministerie van Financiën om deze wijzigingen wettelijk te regelen."
Ik kan mij goed vinden in zowel de toonzetting als de richting van de voorstellen. Het is aan de accountantsorganisaties, beroepsorganisaties - en wellicht collega-hoogleraren, zo hield Martin Hoogendoorn bijvoorbeeld recent een pleidooi voor politieke bemoeienis bij het opstellen van boekhoudregels - om hun geluid te laten horen.
Of nog beter: om door uitstekende prestaties te laten zien dat het allemaal niet nodig is. Tot dergelijke prestaties acht ik ze in staat. Mits - in de woorden van de AFM - kwaliteit daadwerkelijk boven commerciële belangen komt te staan.