Jaarverslag Deloitte: cijfers spreken voor zich
Deloitte Nederland publiceerde deze week het jaarverslag 2009-2010. Het feit haalde het Financieele Dagblad. De voorpagina zelfs en een groot interview met bestuursvoorzitter Roger Dassen in het tweede katern. Reden genoeg om het jaarverslag er eens bij te pakken.
Het rapport van de Executive Board in het jaarverslag lezende bekruipt je het gevoel van kommer en kwel binnen de accountancybranche:
'Between 1 June, 2009 and 31 May 2010, the economic downturn caused a rapid contraction in the market for professional business services in the Netherlands in terms of volume and price. Deloitte's performance in the year was heavily impacted by these external factors as revenues declined by 11.1 %. Never before have we experienced such dynamic and difficult market conditions.'
Moeilijke tijden dus. Er wordt een beeld neergezet van 'zware tegenwind' voor de branche van professionele dienstverlening. Omzetdaling en kostenreducties zijn daarvan het gevolg. Dat blijkt ook uit de vele cijfers in het jaarverslag, en de toelichtingen.
Althans, ten dele. Want niet alle cijfers zijn negatief en niet alles wordt toegelicht.
Hieronder heb ik de cijfers opgenomen, om zo feitelijk mogelijk te blijven. Cijfers spreken immers voor zich en zijn bovendien controleerbaar. Maar voor wie snel wil weten waar het mij in de kern om gaat, hier alvast het volgende:
- de medewerkers verdienen gemiddeld 6,8 procent minder;
- de partners zijn daarentegen 18 procent meer gaan verdienen;
- de medewerkers werkten minder dagen, maar leverden per gewerkte dag gemiddeld genomen meer op en hebben dus - mede gegeven de onder druk staande tarieven - harder moeten werken;
- de partners stuurden daarentegen gemiddeld genomen minder mensen aan en hadden het daarmee dus minder druk.
Cijfers liegen niet waar teksten nog verhullend kunnen zijn. Deloitte schenkt in het jaarverslag geen enkele aandacht aan bovenstaande kernbevindingen. Het onderwerp van de (fikse stijging van de) partnerverdiensten, afgezet tegen de voor medewerkers forse salarisdaling, wordt er bijvoorbeeld in gemeden.
Het punt was het Financieele Dagblad kennelijk ook opgevallen en dus vroeg het bestuursvoorzitter van Deloitte, Roger Dassen, ernaar. Zijn antwoord: "Je moet het zien in samenhang met vorig jaar. We hebben dat jaar een flinke bonus uitgekeerd aan de medewerkers en de salarissen laten stijgen, terwijl we wisten dat het geen best jaar was. De partners hebben toen genoegen genomen met een lagere winstuitkering. Dit jaar zijn we met het personeel om tafel gaan zitten en hebben we een pakket maatregelen afgesproken. Bijvoorbeeld dat medewerkers die geen werk hebben, verplicht hun vakantiedagen opnemen. De werknemers weten dat dit nodig was om geen mensen te ontslaan. Ze begrijpen het."
Het ware beter dit soort uitspraken gewoon in het jaarverslag te zetten en niet in de krant, omdat niet ieders oog op zo'n interview zal vallen. Bovendien zou het passen een dergelijke uitspraak cijfermatig te onderbouwen. Dat maakt het controleerbaar en kan voorkomen dat mogelijk onjuiste conclusies worden getrokken.
Zo spreekt Dassen in het FD over "geen mensen te ontslaan" en heeft zijn Supervisory Board het op pagina 21 van het jaarverslag over ‘reducing cost and staff levels'. Toch ontslagen? Of verlieten alle 464 uitstromers de organisatie vrijwillig?
Voor de degenen die willen weten waar ik de kerncijfers en conclusies op baseer, hieronder een uitgebreidere weergave van de informatie in het jaarverslag.
Jaarverslag 2009-2010 Deloitte Nederland
Na de hierboven al geciteerde inleidende woorden over de zware ‘economic downturn' lezen we voorts:
'As the market deteriorated through greater competition, price pressures, and lower volumes, we sought to deepen our client relationships through broader integrated service offerings.'
'Broader integrated service offerings', herlas ik nog eens. Decadent taalgebruik? Gaat het om het verpakken van de boodschap dat de accountantsorganisatie in staat is cliënten naast controlewerkzaamheden nog van dienst te zijn met allerhande adviesactiviteiten?
Vooral in de auditpraktijk loopt het minder: 'Audit faced a clear drop in hours sold during the reporting year.' De omzet daalde in deze branche met 10,8 procent, de bijdrage aan het operationeel resultaat met 4 procent.
Wat betekent dit alles voor het personeel? Onder meer dit:
'Some over-capacity of people was deliberately maintained in various parts of our operations to retain our high quality people and to ensure resources were in place for the gradual market recovery.'
De cijfers in de vele tabellen tonen echter ook dat naast de mensen die elders binnen de organisatie zijn ingezet, er 464 - de grootste klappen vielen in de auditpraktijk - zijn vertrokken. Uit te splitsen naar 401 fee earners (op een totaal van 3.926 medewerkers) en 63 van de ondersteunende staf (op een totaal van 923 medewerkers). Daarnaast is het afscheid van 10 partners gevierd.
De personeelsuitstroom leverde een forse kostenreductie op, hetgeen gezien de forse omzetdaling ook noodzakelijk was.
In de auditpraktijk nam de omzet bijvoorbeeld af met 40 miljoen euro: van ruim 371 miljoen euro (1 juni 2008 - 31 mei 2009) tot ruim 331 miljoen euro (1 juni 2009 - 31 mei 2010). Tegelijkertijd zakten de salariskosten ruim 20 miljoen euro (van 148 naar 128). Bovendien werd er bespaard op de overige kosten: ruim 14 miljoen euro (van 140 naar 126).
Als we niet alleen kijken naar audit maar naar alle diensten (dus bijvoorbeeld ook belastingadvies en consultancy), dan zien we dat de omzet met een kleine 80 miljoen euro is ingezakt (van 709 naar 630), terwijl de salariskosten daalden met 46 miljoen euro (van 321 naar 275).
Naast het inperken van de salariskosten wist Deloitte nog een besparing op de overige kosten te realiseren, in totaal 25 miljoen euro. Onder meer ruim 5 miljoen euro op de ICT-kosten (van 16 terug naar een kleine 11) en met name de employee benefits met 10 miljoen euro (van ruim 33 naar ruim 23).
Ik leg de nadruk op die laatste post omdat ook daar een versobering voor het personeel zit. Maar over hen valt nog meer te zeggen: gemiddeld genomen leverden ze fors in. Uit de hiernavolgende cijfers blijkt dat de gemiddelde daling in absolute zin 5.000 euro bedraagt en in relatieve zin ruim 6,8 procent.
In boekjaar 2008-2009 bedroegen de salariskosten (321,25) en employee benefits (33,73) in totaal bijna 355 miljoen euro, te verdelen over 4.849 medewerkers. Ofwel: 73.200 euro gemiddeld.
Een jaar later is dat aan salariskosten (275,31) en employee benefits (23,62) in totaal bijna 299 miljoen euro, te verdelen over 4.385 medewerkers. Ofwel: 68.200 euro gemiddeld.
Dat de salariskosten daalden, kwam mede omdat medewerkers 10 dagen extra vakantieverlof moesten kopen (ze kregen er dan nog 3 dagen extra bij van de baas). Kortom, ze werkten minder in het laatste jaar.
En ze leverden ook iets minder op: een netto-omzet van 136.000 euro in de laatste boekperiode in plaats van 139.000 euro in de voorgaande periode. Deloitte noemt de daling van 2 procent significant. Mij lijkt het echter mee te vallen, indien er door de medewerkers daadwerkelijk 13 vakantiedagen minder is gewerkt. Sterker: dan is de opbrengst per medewerker/per dag zelfs gestegen. En indien hun uurtarief onder druk is komen te staan hebben ze ondanks die vakantiedagen harder gewerkt om toch die omzetcijfers te kunnen halen.
So far so good, zult u denken. De cijfers ten aanzien van de medewerkers illustreren de kommer en kwel en economische neergang die de Executive Board van Deloitte heeft geduid.
In Deloitte's verslag wordt heel veel toegelicht. Er wordt echter niets gezegd over het feit dat de medewerkers de gevolgen van economisch tij hebben ervaren terwijl de partners er niet financieel door zijn getroffen. Wel lezen we over de personeelsmaatregelen: 'These initiatives had a positive impact on our total cost base as a result of which the Executive Board was able to manage profitability in the difficult times.'
'Difficult' voor het personeel dat moest inleveren. Hetgeen de partners niet deden: they managed their profitability perfect. Hun cijfers spreken voor zich.
De gemiddelde partnerverdiensten bedroegen in de afgelopen vier boekperiodes achtereenvolgens: 466.000 (2006-2007), 453.000 (2007-2008), 379.000 (2008-2009) en 447.000 euro (2009-2010). In de laatste periode is de dip hersteld. De stijging van het gemiddelde bedraagt in absolute zin 68.000 euro en in relatieve zin 18 procent.
Wat gereken met de personeelsaantallen laat zien wat de leverage is van de Deloitte-partners: hoeveel mensen stuurt een partner gemiddeld aan? Welnu, in 2008-2009 stuurden 249 partners 4.849 medewerkers aan. Een gemiddelde van 19,47 medewerkers per partner.
De cijfers in 2009-2010 tonen op alle fronten een daling: 239 partners sturen 4.385 medewerkers aan, een gemiddelde van 18,34 medewerkers per partner.
Tot slot
De AFM heeft ook oog voor de beloningen van partners. Meer dan dat: De toezichthouder heeft aangekondigd het komend jaar aandacht te gaan besteden aan het 'beoordelings-, belonings-, benoemings- en sanctiebeleid' van de 'grote vier'.
Ik zou dat laatste grondig doen. Terugkijkend over een langere periode. Start als AFM bij de ingangsdatum van de Wta en bezie hoe de accountantsorganisaties in de periode oktober 2006 tot heden met die thematiek zijn omgegaan. Wat de veranderingen zijn geweest die mede onder druk van de publieke opinie en de aandacht van de toezichthouder hebben plaatsgevonden. En bezie de veranderingen die eventueel hebben plaatsgevonden nadat de AFM heeft aangekondigd naar deze aspecten te gaan kijken.
Ik ben groot voorstander van een gedegen AFM-onderzoek in deze. Dan kan duidelijk worden of bij accountantsorganisaties het partnergedrag primair wordt bepaald door het streven naar optimale kwaliteit (het accountantsvak als professie), of dat het primair gaat om pure business waarin in belangrijke mate wordt gestuurd - to manage profitability - op behoud dan wel groei van partnerverdiensten.