Dit gaat niet over accountancy
Maandag 31 oktober herinneren protestanten zich hoe Luther de reformatie ontketende, en een enkeling weet dat op diezelfde datum in 1966 de open brief verscheen die de scheuringen nog wat verder doorvoerde. Op 31 oktober van dit jaar zal het bestuur van de San Salvatorparochie haar laatste dag hebben. Je zou bijna denken dat het een goede dag is voor kerkelijke ruzies.
Het is in ieder geval ook de dag waarop ik de leeftijd bereik die Het antwoord op de ultieme vraag over het Leven, het Universum, en Alles vormt, maar waar we niets aan hebben aangezien we de vraag niet kennen. Het is de leeftijd waarop je echt over de helft bent. Tijd om eens achteruit te kijken dus.
Toen ik op Wikipedia zocht wie ook op 31 oktober 1969 geboren is, vond ik alleen de acteur David Coburn van wie ik nog nooit enig werk heb gezien. Zou hij rond deze tijd ook terug kijken, en zich afvragen of het nog een beetje gelukt is groots en meeslepend te leven?
Ik ben opgegroeid in een tijd dat we vrij serieus leefden met de verwachting dat de wereld ten onder zou gaan aan een kernoorlog. Dat leerde ons doemdenken en in de lokale dorpsdisco in zwarte kleren, zeg maar wat tegenwoordig goth heet, genieten van bier of andere producten. Die disco stond overigens in het geboortedorp van iemand anders die ook in 1969 geboren is en nu een topfunctie heeft in de financiële wereld, maar ik weet niet of deze persoon dat hier graag terug leest, dus ik vertel u geen naam. Ik wil er alleen maar mee zeggen: als de theorie van Karinthy Frigyes waar is voor mensen, ik daaraan wil toevoegen dat deze ook wel eens waar kan zijn voor feiten. Alles staat met alles in verbinding, maar dat impliceert nog geen causaliteit natuurlijk.
Meestal schrijf ik in deze blog iets over accountancy, want dat verwacht u, of de redacteur van deze site, of ikzelf, maar in ieder geval ligt het voor de hand op een site die Accountant.nl heet. Een enkele keer probeer ik, ook met anderen, een verbinding te leggen met mijn andere liefde: geschiedenis/theologie/filosofie, maar altijd in relatie tot accountancy.
Zo met mijn verjaardag voor de deur, wilde ik mezelf, en degenen die hier de lol van inzien, trakteren op iets dat ik niet zal verbinden met het accountantsvak, maar dat ik gewoon Echt Heel Leuk vind: een alternatieve verklaring voor het Milgram experiment.
U kent het zonder twijfel wel, het experiment dat de post-WO II generaties hielp te begrijpen dat de mens zo niet van nature slecht, dan toch van nature gezagsgetrouw is. Zo zeer dat mensen aangezet kunnen worden tot uiterst sadistisch en moordzuchtig gedrag als daartoe opdracht gegeven wordt met voldoende autoriteit. Het Milgram experiment was geruststellend: de nazi-beulen waren geen apart slag mensen geweest. Het was ook verontrustend: in ieder van ons schuilt een nazi-beul.
Wat Luther, en vooral Calvijn ons al leerden, werd door Milgram wetenschappelijk bevestigd en wordt tot de dag van vandaag nagezegd door politici, toezichthouders, accountants: de mens is geneigd, of op zijn minst in staat, tot alle kwaad.
Hoewel iedereen wel aanvoelt dat daar iets mee mis is, dat u en ik geen babymoordenaars zijn en dat u en ik helemaal niet te koop zijn, heeft het Milgram experiment ieder geloof in menselijke goedheid wetenschappelijk de grond in geboord. En wie wil de wetenschap tegen spreken?
Wie? Rebecca Goldstein, filosofe en schrijfster van hilarisch grappige romans. In één van haar boeken stelt ze de vraag: wat als Milgram direct naar 400 volt was gegaan? Dan zou iedereen, behalve een enkele psychopaat, simpelweg geweigerd hebben. De valsheid waarmee het Milgram experiment naar het voorgekookte resultaat toewerkt is dat de proefpersoon langzaam maar zeker de voltages opgevoerd ziet worden, en daardoor niet meer terug kan.
Het Milgram experiment is wat in speltheorie vergeleken kan worden met een dollarveiling, een spel waarbij de inzet laag begint, de deelnemer(s) die rationeel handelen alleen maar steeds hoger kunnen bieden omdat verlies pas optreedt als je het spel verlaat.
Het Milgram experiment verklaart dan ineens niet meer dat de mens slecht is, maar dat de rationeel handelende mens terecht kan komen in een escalatiespel dat niet anders kan eindigen dan in een psychologisch of moreel bloedbad. Een verschijnsel dat in de geschiedenis eenvoudig terug gevonden kan worden. Niet zozeer in WO II, maar in WO I, men leze de kanonnen van augustus.
Het heeft me een paar dingen geleerd, die ik met u wilde delen:
- Mijn vader had gelijk toen hij me leerde scepsis te betrachten, altijd.
- Conclusies van wetenschappers zijn boeiend, hun motieven zijn veel boeiender.
- De mens is niet slecht, maar te rationeel handelen (en/of verkeerde prikkels) kan wel slecht gedrag opleveren.
- Het is makkelijk oordelen over het grote kwaad dat we zien, mits we de ogen sluiten voor de ontstaansgeschiedenis van dat grote kwaad.
- Wie mensen behandelt alsof ze handelen uit slechtheid en negeert dat ze in essentie goed zijn en vooral rationeel handelen doet mensen tekort en bereikt zijn doelen niet of slechts moeizaam.
Ik beloof u, na mijn verjaardag zal ik weer over accountancy schrijven.