Opinie 02 november 2011

Accountants bij financiële instellingen: drie noodzakelijke maatregelen

De accountant moet meer middelen krijgen om het management van financiële instellingen te weerstaan. We moeten in Europa onze op principes geschreven verslaggevingregels vervangen door dwingende voorschriften.

Het gebrek aan Europese politieke besluitvorming omtrent de overheidsschulden heeft een enorme verwarring gezaaid binnen de Europese accountancy. Terwijl onze internationale verslaggevingregels (IFRS) voorschrijven dat zolang actief wordt gehandeld in financiële activa deze op basis van marktwaarde op de balans moeten verschijnen, kiezen de Franse banken ervoor marktwaardes voor hun Griekse obligaties te negeren. In plaats daarvan waarderen deze banken hun Griekse obligaties via een schattingsmodel.

Omdat onze Europese verslaggevingregels geen specifieke regels en voorschriften voor concrete situaties voorschrijven (principles-based), bestaat er ruimte voor interpretatie bij de beantwoording van de vraag of er voldoende wordt gehandeld in Griekse staatsobligaties. Hierdoor is het mogelijk dat Franse banken kiezen voor modelwaardering, terwijl Nederlandse banken kiezen voor marktwaardering van staatobligaties voor hun balans.

Nu, het model schatte voor het tweede kwartaal 2011 de maximale opbrengst van Griekse staatsobligaties op 79 procent en het minimum op 50 procent. De Franse banken kozen voor het eerste getal om langs die weg hun bezittingen op te poetsen, terwijl de werkelijke waarde zich naar 50 procent beweegt.

Zij hoopten nog altijd dat hun beleggingen met een Europese bail out zouden worden veiliggesteld. De Franse president Sarkozy liep zich het vuur uit de sloffen om zo'n bail out te organiseren, opdat de kosten voor de Franse staatskas werden beperkt en het gezicht van de Franse banken onberoerd kon blijven.

Om te voorkomen dat deze situatie zich voor de waardering van welke bezittingen of schulden dan ook herhaalt, zijn drie maatregelen nodig.

In de eerste plaats dient de accountant vanaf nu dezelfde handtekening onder de kwartaalrapportage te plaatsen als onder de jaarrekening. Dat hoeft nu niet, waarmee de bank zich ongewenste vrijheden kan permitteren bij de verantwoording van bezittingen en vermogen bij het afgeven van kwartaalrapportages. De accountant heeft hierbij het nakijken.

Ten tweede is duidelijk dat het principles-based systeem, dat zo lang het continentale Europa heeft gediend, niet langer houdbaar is. Zo gauw er ruimte is voor interpretatie, wordt deze gebruikt om berichten over de harde waarheid uit te stellen.

Een derde maatregel, die vooral voor de financiële sector van belang is, zou eruit bestaan dat accountants de door hen gesignaleerde risico's in rapportering en toekomstperspectief aan respectievelijk de AFM en DNB rapporteren. Zie voor een uitgebreider beschrijving hiervan mijn recente brief aan de Vaste Commissie voor Financiën van de Tweede Kamer.

Op dit moment kunnen accountants pas waarschuwen als de bank (bijna) failliet is. Denk aan Fortis, Dexia. En er zullen er nog meer volgen als we besluitvorming opnieuw uitstellen.

Een verkorte versie van deze bijdrage is verschenen in NRC Handelsblad van 1 november 2011.