Opinie 26 april 2011

Accountants fata morgana

Ze bestaan: accountants die nog steeds met droge ogen durven te beweren dat hun beroepsgroep in de aanloop naar de financiële crisis niet heeft gefaald en dat hen geen blaam treft. Dat zij de regels juist hebben nageleefd en dat hen dus niets te verwijten valt.

Deze blog schrijf ik vooral voor die 'autisten' onder de accountants. Het beroep heeft wel degelijk gefaald, het treft blaam en sommige verwijten zijn wel degelijk terecht. Voor die zelfgenoegzame autisten blijf ik die boodschap regelmatig herhalen. Desnoods tot vervelends aan toe. Als roepende in een decor van een accountants fata morgana. Bovendien: fundamentele veranderingen hebben zich binnen de accountancy (nog) niet voorgedaan.

Waarom nu dan weer, vraagt u zich af? Welnu, omdat onlangs (19 april 2011) het Nyberg-rapport over de Ierse bankencrisis openbaar is geworden. Een rapport dat er niet om liegt. Een rapport dat Europese relevantie heeft, omdat Ierland samen met Griekenland en Portugal op het Europese strafbankje zit. Een rapport dat is geschreven door een Fin, afkomstig uit een land waarin de burgers momenteel zeer kritisch op de Europese ontwikkelingen zijn.

De kern van de schuld voor de Ierse bankencrisis ligt volgens Nyberg bij bankiers die agressieve winstdoelstellingen hanteerden en die daarvoor hun businessmodel en strategie aanpasten. Maar verzuimden dat te doen op het gebied van governance en procedures.

Ik haal het rapport niet aan om de bankiers te verdoemen. Wel om te wijzen op de rol die de bankaccountants volgens Nyberg speelden: the silent observers. Een dodelijke kwalificatie voor een beroep dat een waarschuwende en behoedende rol ten behoeve van het maatschappelijk verkeer pretendeert te spelen.

Nyberg vervolgt aldus: 'The auditors, like other professionals in the banks, had the skills, opportunity and procedures required for detecting and evaluating asset and funding risks.'

Eveneens een dodelijke observatie: dames en heren accountants, u bent goed geëquipeerd maar u doet er niets mee. Een verwijt dat accountants - wereldwijd - regelmatig krijgen van onderzoekscommissies na een boekhoudschandaal, faillissement of crisis.

Nyberg geeft kritiek op de schone verklaringen van accountants die bij Ierse banken spoedig werden gevolgd door de bijna-ondergang van banken en stevige reddingsoperaties door de overheid.

De Finse rapporteur wijst erop dat een schone accountantsverklaring een voorwaartse werking heeft (going concern) en daarmee iets zegt over de robuustheid van de governance-structuren. Maar hij wijst er ook op dat de jaarcijfers niet louter statisch (op balansdatum) en technisch dienen te worden gecontroleerd, maar dat deze zijn gebaseerd op processen met een historie.

Ze dienen met andere woorden in het perspectief van de ontwikkeling van de gecontroleerde organisatie te worden geplaatst.

Letterlijk: 'The problems in the Irish banks were building for several years before the crisis. These were problems of credit quality, sustainable lending practices and adequacy of internal procedures; they were not generally operational problems related to the IT systems or the mechanics of loan documentation. Auditors, therefore, did not feel that commenting on the implications of such business model problems fell within their proper remit. In fact, it may be questioned whether they even saw them as problems since very few others appear to have seen them either. On these issues, they appear generally to have stayed silent.'

Dat anderen het ook niet zagen (of wilden zien) mag niet als verontschuldiging voor het accountantsberoep gelden. Immers: the auditors had the skills, opportunity and procedures.